Een nieuwe internetchallenge raast de wereld over. Momo. Zij zou tieners onder bedreiging overhalen om zelfmoord te plegen. Wat moeten we hiermee? We geven een mediawijze handreiking.
Momo (of de Momo challenge) is op internet ontstaan, zoals veel dingen nu online geboren worden. De geschiedenis van de meme die een hype werd (of challenge, of game – zoals het nu genoemd wordt) ligt bij een Japanse kunstenaar die in 2016 een vreemd wezen maakte om te gebruiken in een filmpje met digitale animatie. En zoals ook zo vaak gebeurt op internet, gaan dingen een eigen leven leiden als ze verspreid worden (of ‘viraal gaan’ – in internettaal).
Het beest ziet eruit als een vrouw (met borsten en lange zwarte haren), maar ook eng (met klauwen en een vreemde kop). Menselijk en toch weer niet. Zoals een heks. Heksen aten ook kinderen, trouwens, weet u nog?
Momo spreekt meestal Spaans
In juli van deze zomer (2018) knipte een Spaanse internetter alleen het hoofd eruit en postte dat op sociale media (op Reddit). Daar vloog het rond. Omdat het heerlijk spooky en creepy is.
Nog geen drie dagen later plaatste YouTuber Reignbot een video waarin ze uitlegt hoe het zit. Toen had iedereen dus al kunnen weten dat het geen zin heeft om ouders en kinderen voor Momo te gaan waarschuwen, omdat dat hetzelfde onnozele gedoe is als waarschuwen voor het monster van Loch Ness.
Hier is die video:
Momo: Broodje Aap, hoax, nepnieuws…
Iedereen die nu ouders en kinderen waarschuwt voor Momo, of de Momo challenge, moet weten waar hij mee bezig is. Hij is bezig een Broodje Aap-verhaal te verspreiden. Zoals het verhaal jaren geleden dat in de Efteling kinderen werden ontvoerd, die in de wc een total make-over kregen, om vervolgens van de aardbodem te verdwijnen. Hans en Grietje is er niets bij…
Er zijn scholen en opvoedprofessionals die denken ‘beter te veel gewaarschuwd dan te weinig’, en met deze argumentatie mails sturen naar ouders of berichten plaatsen op Facebook. Maar in dit geval is dat geen goed idee. Je bent immers ook verplicht om na te denken over wat het effect van je waarschuwing is. Want hier geldt: je wekt angst op, je wakkert de angst van ouders die toch al weinig weten van wat hun kinderen online doen nog eens extra aan, zonder dat je concrete handvatten geeft aan ouders hoe ze hier met hun kinderen over praten. Stel je bent een tiener en je ouder gaat je waarschuwen voor het monster van Loch Ness. Er kunnen een aantal dingen gebeuren:
- of je wordt in je gezicht uitgelachen — “He mam, doe niet zo idioot, die dingen bestaan niet”
- of je maakt je kind bang voor een wereld die toch al vol enge dingen zit
- of je stimuleert je kind juist om op zoek te gaan naar telefoonnummers om zelf eens te kijken wat er gebeurt als je appt met Momo.
- en tot slot: je brengt kinderen op een idee om zich als Momo te presenteren en anderen de stuipen op het lijf te jagen; daarmee is Momo een manier geworden om te cyberpesten.
Als een kind met een Momo-grappenmaker in aanraking komt, kan dat een onbekende weirdo zijn die hem echt de stuipen op het lijf jaagt. Dat dat mogelijk geworden is, heb je dan dus als schooldirecteur of opvoedprofessional ook op je geweten. Alle andere effecten, zoals deze nieuwe manier van cyberpesten, zonder dat je deze als zodanig aanpakt, ook.
Terwijl niemand gered kan worden van iets wat niet bestaat.
Momo challenge
Waar waarschuwen die scholen nou eigenlijk voor? De uitdaging zou inhouden dat je het telefoonnummer van Momo toevoegt aan je Whatsapp en dan een gesprek met haar start. Momo zou de geest zijn van een vrouw die enige tijd geleden overleden is. Ze zou vooral rond drie uur ’s nachts actief zijn. Haar antwoorden en antwoorden zijn dreigend. Zo zou ze gezegd hebben ‘Ik weet alles over jou’ en ‘Als je mijn instructies niet opvolgt, zal ik je van deze planeet doen verdwijnen.’ Ze zou bovendien enge foto’s toesturen om haar dreigementen kracht bij te zetten. Overigens sprak ze in het begin vooral Spaans.
Het doet denken aan de ‘horror-app’ die enkele jaren geleden werd rondgestuurd en vooral kinderen op de basisschool slapeloze nachten bezorgde. In dat bericht vertelde ‘de afzender’ hoe hij/zij door schuld van anderen dood is en nu wraak komt nemen. Om aan die wraak te ontkomen, moest je het bericht doorsturen naar 15 anderen. Als je dat niet doet, dan zal jou, je ouders en vrienden iets verschrikkelijks overkomen. Er zijn diverse varianten van: een eng plaatje met de tekst: ‘Als je dit niet doorstuurt, sta ik vanavond aan je bed’. Ook al wisten kinderen wel dat het niet echt waar kon zijn, ze stuurden dit toch door naar anderen. Beter het zekere voor het onzekere; je weet immers maar nooit. Een logische reactie, maar wel wat kinderlijk. Hoewel hij dus niet verschilt van de reactie van die schooldirecteur en opvoedprofessionals bij het Centrum voor Jeugd & Gezin. Het is de omgekeerde kettingbrief: je ontvangt geen miljoen of eeuwig geluk als je de brief doorstuurt, maar het omgekeerde.
Zelfmoord
Momo is dus Broodje-Aap — ook wel ‘hoax’, in internettaal, en tegenwoordig zouden we ook ‘nepnieuws’ kunnen zeggen.
Maar hoe zit het dan met die ouders die zeggen dat ze met Momo te maken hebben gehad? Liegen die dan? Ten eerste: ik heb ze niet gesproken. We zien nergens schermafdrukken van gesprekken via WhatsApp, anders dan gevallen van cyberpesten. En dat ene plaatje van Momo dat online te vinden is, is steeds hetzelfde. Waarschijnlijk zijn hun kinderen dus gewoon benaderd door iemand die ze kennen, die zich voordoet als Momo.
Online kun je — als je heel goed zoekt, want zo simpel is het nou ook weer niet — een telefoonnummer vinden waarmee je Momo kunt aanroepen via WhatsApp. Jan Rap en z’n maat kunnen daar achter zitten. En wie een gek appje krijgt van een kind dat Momo oproept, zal voor de gein ook wel eens een grappig berichtje terugsturen. “Momo? Ben je daar?.. Momo?” Een speelse geest antwoordt wat en hup, daar is Momo! Daar zit dus een gevaar: dat kinderen in contact komen met een wildvreemde.
En dat kind dat zelfmoord heeft gepleegd, dan? Ja, er gaat het verhaal dat een 12-jarig meisjes slachtoffer was van Momo. Ze pleegde zelfmoord. In werkelijkheid gaat het om een meisje dat verkracht was door een 18-jarige jongen die ze kende. Anders gezegd: er was een hoop narigheid in het leven van dat kind. Misschien heeft iemand zich zelfs voorgedaan en haar bedreigd, om ervoor te zorgen dat ze haar mond zou houden. Anders gezegd: we weten niet wat daar gebeurd is. Zou het soms zijn dat we het beter te verteren vinden dat Momo schuld heeft aan haar dood dan een jongen die zij kende, uit hetzelfde dorp?
Juvenoia
Wat we wel weten: Momo bestaat niet, anders dan in onze fantasie. Maar als we erover blijven waarschuwen, brengen we haar vanzelf tot leven.
De menselijke geest heeft duistere kanten. Momo zit in die duisternis te wachten totdat iemand haar ziet. Maar je kunt er ook een fel licht op zetten, en dan zie je wat het werkelijk is: een hoax, Broodje-App, nepnieuws. Voortgekomen uit de angst van volwassenen die niet weten wat Snapchat of Omegle is. Momo is, net als de Blue Whale challenge waar we eerder over schreven, een eng sprookje voor volwassenen die nog nooit een hashtag hebben gebruikt, laat staan een Instagram-post hebben gemaakt. Griezelig, met een serieuze ondertoon over de krochten van de menselijke geest. ‘Dat internet, dat is supergevaarlijk. Als wij het al niet in onze macht hebben, wat moet het dan wel zijn voor onze kinderen!’ Het heet ook wel of juvenoia – extreme, onredelijke angst over het welzijn van jongeren in een wereld die we niet meer altijd begrijpen.
Wat wel te doen?
Ja, er is narigheid online. Ja, er zijn mensen die misbruik maken van kwetsbare tieners. Er lopen gekken rond die proberen met jongeren te chatten, zogenaamd om hen te helpen bij problemen, maar in werkelijkheid om macht uit te oefenen. En ja, het komt voor dat zulke zieke geesten tieners naar zelfmoord proberen te praten. De boodschap voor ouders zou dan ook niet moeten zijn: waarschuw je kind voor Momo, maar: kijk goed naar je kind, blijf betrokken, wees niet alleen fysiek aanwezig in hetzelfde huis, maar wees ook present. Dus: kijk elkaar aan en praat met elkaar over hoe het is om met moeilijke dingen in het leven om te gaan.
En dat geldt ook voor scholen: houd je leerlingen goed in de gaten. Investeer in een stevige gemeenschap waarin niemand zich buitengesloten voelt. En praat met leeringen over sombere gevoelens en hoe die in de puberteit een rol kunnen spelen. De helft van de kinderen voelt zich vaak somber. Het aantal suïcides lijkt weer te stijgen. Maar dat komt niet door Momo of Blue Whale. Dat komt waarschijnlijk zelfs ook niet door internet of sociale media. Maar doordat die kinderen somber zijn, zich overvraagd voelen of denken dat er voor hen in deze wereld geen eigen plek is en dat niemand wil luisteren naar hun verhaal.
Vergeet Momo, houd op met waarschuwingen voor onzin, want dat getuigt niet alleen van een gebrek aan mediawijsheid, maar ook van luiheid. Denk eerst beter na. Je kunt het in de opvoeding van kinderen, óók de mediaopvoeding, maar één keer goed doen. Vergeet Momo, wees alert op cyberpesten en investeer in echte gesprekken met tieners over hun online ervaringen, zodat zij leren hoe ze media kunnen inzetten voor hun eigen welzijn en ontwikkeling, zonder daar schade van op te lopen. Vergeet Momo, en vertel je tieners thuis of op school geen schrikverhalen over monsters, maar verhalen over helden. De wereld zit er vol mee…
Tip:
Wilt u een brief schrijven naar ouders? We hebben een voorstel liggen voor u. Stuur ons een berichtje.
Evelyn
11 maart 2022 at 15:52
Toen ik voor het eerst het gezicht van momo zag schoot ik in lachen uit.
Een klas genootje ligt er nachten wakker van.
Jamillah
16 februari 2022 at 19:57
Ik dacht zelf altijd dat het echt was maar nu ik ouder ben weet ik dat het niet echt is bedankt voor het verhaal te delen op bureaujeugdenmedia.nl
Charlotte
9 mei 2020 at 11:17
Ik heb een keer een video op tiktok gezien met zoek niet op; momo… wat doe ik als nieuwsgiere 12 jarige, ik zoek het op. Heb er een nachtje van wakker gelegen maar als je er over nadenkt is het niet eens zo eng!! Het hoofd lijkt eerder op een vis ofz
Laura
4 februari 2020 at 13:08
Fijn artikel, wel heftig dat bij het openen van deze pagina Momo levensgroot op je scherm staat.
Voor alle ouders, praat er wel over en volg in eerste instantie je gevoel.
Lize
23 mei 2019 at 18:42
Het gaat nu bij ons op school in de Whatsap groep rond iedereen stuurt enge dingen naar elkaar ik zeg een dun niks van aan trekken.😄😄
Thessa
3 mei 2019 at 09:31
Elders op deze site heb jij een artikel geplaatst over wurg-spelletjes. Daarvan zeg je dat ze wel bestaan en geef je tips aan ouders. Welke bronnen heb je voor dit artikel en welke bronnen voor het artikel over wurg-spelletjes? Ik zie namelijk vooral stellingen, maar nergens een bronvermelding. In dit artikel staat op het eind toevallig wel een bron, maar je hebt vast veel meer onderzoek gedaan om tot jouw conclusies te komen
Justine Pardoen
3 mei 2019 at 10:35
Beste Thessa, ik begrijp niet wat voor soort bronnen je verwacht. We doen zelf onderzoek en presenteren hier de resultaten. Gebruikte bronnen zijn (niks ‘toevallig’) vermeld.
Pingback: NUcheckt: Geen bewijs voor verspreiden 'Momo-challenge' op YouTube - kijknieuws.nl
Bianca
11 maart 2019 at 13:51
Mijn zoon van 10 is er doodsbang van geworden hij durft niet eens meer te slapen hij krijgt hem niet uit zijn geheugen echt zielig hij heeft nooit tussen ons ingelegen maar nu wel het is ook heel akelig ding om te zien ik snap dat het bij kinderen blijft hangen we hebben het er gewoon met met hem over maar hij krijgt het niet uit zijn geheugen iemand tips
Nina
12 maart 2019 at 19:31
Hier hetzelfde mischien en alternatief zoeken door bv te zeggen als je wierook brandt 1x dat het enge dingen weghoudt. En ook de enge gedachtes. Misschien een optie ik ga het vanavond uitproberen.
Succes!!!
Petra
16 mei 2019 at 20:07
EMDR
nwinkel
17 mei 2019 at 08:41
Ik zou IEMT adviseren bij kids.. bij deze therapie hoef je er niet echt over te praten maar alleen aan het plaatje te denken en naar het eerste gevoel EMDR moet je echt elk stukje en elk dingetje voorbij zien laten komen moet je maar even googlen het verschil tussen EMDR en IEMT. laatste is ook beter voor kinderen
Gaya
6 maart 2019 at 21:21
IP-adres traceren of nummer. Als hef echt een probleem is worden deze figuren als het al niet gedaan is gewoon opgepakt.
Naomi kling
3 maart 2019 at 18:11
Momo is nep maar niet in je fantasie
Alex
1 maart 2019 at 09:07
Wanneer ouders eens stoppen met het paniek zaaien hoeft het onze kinderen niet eens te bereiken. Het is de media en de ouders die dit soort zaken viraal laten gaan.
Er is nog niet een persoon gewond geraakt of doodgegaan door deze zogenaamde challenge. Wees eerder bang dat je kind gaat drinken of roken of gelooft dat Nederland een vrij land is.
PS
Youtube staat barstensvol met dit soort zaken en daar hoor je geen enkele ouder over. Wanneer mijn zoointje van 6 een uurtje youtube kijkt moet ik 5 tot 10 keer een filmpje afzetten omdat er in word gemoord, gescholden, gerookt, alcohol gedronken noem het maar op.
Dus voor alle ouders; Ignorance is bliss zou ik zeggen. Blaas het niet verder op.
Elaijah
28 februari 2019 at 21:17
Maar kindern zijn ook dom om het te doen
🤔🤔🤔🤔✌✌✌✌😂
Keesje
26 februari 2019 at 23:34
Mijn dochter (8)hoorde over momo van een vriendinnetje. Ze probeerde het me uit te leggen en vertelde dat ze bang was om te gaan slapen omdat ze bang was dat er een momo-persoon naar ons huis zou komen om haar te vermoorden. Toen heb ik snel even gegoogeld wat momo nou eigenlijk precies is en heb het haar uitgelegd. Dat als ze er zelf niet op ingaat.
Ik woon in Ierland en volgens de Ierse media geeft wel een wat schrikbarender beeld dan de Nederlandse media.
https://www.rte.ie/news/technology/2019/0226/1033054-harmful-online-content/
Toch fijn, om twee talen te kennen … ik luister liever naar het NLse bericht: broodje aap. Ik ben blij dat ik nu een ‘excuus’ heb om met mijn kinderen in gesprek te gaan over dit soort dingen.
Laura bezemsteel
14 februari 2019 at 17:49
Het is toch nep me kind heeft zelf poosters van momo in haar kamer hangen
Bea
28 februari 2019 at 19:13
Niet slaapbevorderend, lijkt me. Het wezen ziet er doodeng uit… 😵😵
Eva
3 januari 2019 at 22:32
Jamie 9 heeft het op youtube en is nog wel bang heeft iemand tips voor Jamie?
Sjors en fenna
12 december 2018 at 13:47
Het is echt super stom want kinderen worden bang
Kinderen uit onze klas zeggen dat hij in Nederland is en kinderen uit onze klas worden er ook bang van
Zo stom dat iemand dit ooit heeft bedacht het is gewoon belachelijk anders was onze klas nu nog gezelliger
Laura
10 oktober 2018 at 07:10
Ik ben er niet meer bang voor!