Gekken heb je overal, en broodjes aap geven het leven smaak. Soms komt zoiets samen op een akelige manier. Zo kunnen we de zogenaamde 'blue whale challenge' duiden.
Begin deze week ontvingen we een nieuwsbrief van Stichting School en Veiligheid, met een waarschuwing voor scholen om te letten op signalen dat leerlingen het gevaarlijke spel de ‘blue whale challenge’ spelen. Wat moet je nou met zo’n tip? En waar moet je dan op letten? De waarschuwing is wellicht ingegeven doordat een bericht dat bij de Belgische politie al 18 dossiers bekend zijn van tieners die dit spel spelen. Wat is het precies?
Wat is de blue whale challenge?
Eind 2014 pleegden twee Russische tieners zelfmoord. Ze waren actief op sociale media, met name een Russische sociale-mediasite (VK.com). Na hun dood ontstond rond een van hen een soort online cultus: er worden filmpjes over haar gemaakt en elk jaar wordt haar verjaardag nog online gevierd. Het verhaal ging namelijk dat ze gestorven waren in opdracht van een ‘meester’. Het kan zijn dat ze deelnam aan een zogenaamde online zelfmoordgroep. Ze plaatste in ieder geval nog een selfie vlak voor het moment dat ze voor de trein sprong.
Later werd deze tragische dood in verband gebracht met de opdrachten die de blue whale worden genoemd (blauwe vinvissen lijken soms massaal zelfmoord te plegen, in navolging van elkaar), en twee meisjes die ook zelfmoord pleegden. Zij lieten een berichtje achter op VK.com, met een plaatje van een blauwe vinvis. Ze zouden een spel gespeeld hebben waarbij een ‘kurator’ (meester) je in 50 stappen door de ‘game’ leidt, waarbij je allerlei opdrachten moet uitvoeren, tot je bij de laatste komt: pleeg zelfmoord. Deze opdrachten begonnen in 2015 en werden ‘blue whale’ genoemd.
Rusland kent overigens het hoogste aantal tienersuïcides ter wereld.
Er circuleren lijsten op internet met de 50 opdrachten (challenges) op een rij. Daar staan simpele dingen in als: sta op om tien voor half vier ‘s nachts, kijk horrofilms enz, maar ook: zet krassen in je arm, zoek contact met andere ‘whales’, of snijd een walvis in je huid. Het heeft alle trekken van een gevaarlijke manipulatie door zwaar gestoorde mensen die misbruik maken van kwetsbare tieners. Zulke figuren begeven zich ook in die online zelfmoordgroepen; het zijn dan ook beslist geen veilige plekken.
Wat je op dit moment vooral ziet, is dat tieners die op zoek zijn naar wat extra spanning, op de Russische site op zoek gaan naar een meester die hen de opdrachten wil geven. Daar gebruiken ze bepaalde hashtags voor, die als je ze intikt op Instagram of Facebook, een melding opleveren: Je zoekt naar iets wat schadelijk is. Heb je hulp nodig? Waardoor het alleen nog maar spannender wordt. Tieners leiden er zelfs uit af dat dat hele whale-ding dan blijkbaar toch echt waar is, dan.
Er zijn berichten uit Engeland en uit België dat tieners zich hiermee bezighouden. Hoe precies, dat melden die berichten niet. Er zou nog niemand zijn overleden in relatie tot een ‘game’. Ook in Centraal Azië en in Brazilië lijkt het een hype. Daar zijn ze blijkbaar ook nog op zoek naar extra spanning. En ook daar heb je tieners met zelfmoordgedachten. Ook tieners in andere landen in de EU, zoals Tsjechië en Frankrijk en ook hier in ons land, lijken van het spel gehoord te hebben. Op sociale media vind je vooral nep-foto’s van mensen die een walvis in hun arm gekrast hebben, oproepen van tieners die willen dat hun ‘meester’ zich meldt, of waarschuwingen: Ken je blue whale? doe er niet aan mee!
Film
De blue whale challenge heeft overeenkomsten met de film Nerve. Ook zijn er overeenkomsten met ondergrondse chatgroepen waar mensen met suïcidale gedachten bij elkaar komen; mogelijk vormen deze groepen zich ook in game-community’s. Soms leiden die groepen tot een gezamenlijk beslissing om zelfmoord te plegen. Dit verschijnsel bestaat al langer, en het is niet ondenkbaar dat ze meeliften op de aandacht in de media voor de blue whale challenge, of zelfs dat er copy-cats opstaan.
Opgepakt
De ‘meester’ die vanuit zijn rol als moderator bij VK.com toegang had tot kwetsbare tieners, is eind 2016 opgepakt. Maanden eerder al werd hij aangehouden, maar hij ontkende. Later bekende hij toch dat hij bezig is geweest om 16 meisjes naar zelfmoord te drijven. Dit bericht bereikte de Belgen inmiddels ook. Deze gestoorde man zat zelf als admin in zo’n online zelfmoordgroep van de Russische sociale-mediasite waar de challenge is begonnen en heeft mogelijk een rol gespeeld bij de zelfdoding van de twee Russische meisjes, maar duidelijk is dat dus niet. We horen opvallend weinig hoe het nou echt zit.
Ook die waarschuwing van de Belgische politie, Child Focus in België en hier in ons land Stichting School en Veiligheid, blinkt uit in vaagheid. Het zijn geruchten, en toch moeten we alert zijn op signalen? We worden er wel bang van met z’n allen, vooral als je toch al het idee hebt dat internet en sociale media de bron van veel tiener-ellende is.
Leerlingzorg
Uiteraard moeten scholen letten op signalen dat het niet goed gaat met een leerling. Er zijn veel tieners die niet goed in hun vel zitten en zich eenzaam voelen in die sombere gevoelens. Ook doen ze mogelijk gekke of gevaarlijke dingen. Maar dat geldt toch altijd? Voor iedereen die met pubers werkt: kijk goed, en praat met ze over hun gevoelens. Help ze omgaan met problemen, angsten en eenzaamheid. Ga er niet vanuit dat er niets aan de hand is als ze nooit iets zeggen. Zorg dat ze zich gezien en gehoord weten. Bang zijn voor de blue whale-challenge helpt dan niet. Sterker nog: vergeet het maar. Want als je het zou noemen bij ze, is de kans groot dat ze je niet meer serieus nemen. En als er iets gevaarlijk is, is dat het wel.
Wel bestaat de kans dat de blue whale zichzelf alsnog in het leven heeft geroepen doordat tieners wanneer ze online willen delen dat ze zelfmoordgedachten hebben, dat doen door naar de Blue Whale te verwijzen. Of met een hashtag die erbij hoort.
Dus?
Het is belangrijk dat we aan tieners vertellen dat de Blue Whale challenge niet bestaat. Dat mensen geen zelfmoord plegen omdat iemand anders hen ertoe aanzet, maar omdat ze ongelukkig zijn, of depressief en denken dat er geen andere oplossing is voor hun problemen. En dat het ook geen zin heeft om online te gaan zoeken naar het spel als je depressief bent. Tieners willen niet dood, ze willen van hun problemen af. Vertel tieners dat er altijd hulp mogelijk is, dat het niet helpt om in online zelfhulpgroepen deze hulp te halen, maar dat je daar een professional voor nodig hebt. En dat die professionals er zijn. Ook voor hen.
Tip:
Kijk eens op 113 Online (de website van de hulplijn zelfmoordpreventie) hoe je kunt reageren als je merkt dat iemand suïcidale gedachten heeft.
Tips voor scholen:
- Er is voor scholen een gratis mentorles voor het digitale schoolbord beschikbaar over ‘gevaarlijke spelletjes’. Zie http://mentorlessen.nl/gevaarlijkespelletjes
- Op het voorblad van de mentorles staat een link naar de handleiding. Ook als u de les niet geeft, kan het zinvol zijn de handleiding door te nemen.
- Lees ook onze informatie over de ‘choking game‘, de ‘pass-out game’ (ook wel: wurgspelletje, flauwvalspelletje), vooral als u overweegt ouders en scholieren hier actief over te informeren.
- [aanvulling 10 juni 2017] In de Volkskrant van 8 juni stond een artikel over de lachgaspatronen (ook wel ‘slagroompatronen’) die legaal verkocht kunnen worden. De suggestie is gewekt dat het onschadelijk is in gebruik. Voor tieners geldt dat zeker niet. We vinden het jammer dat door citaten van RIVM en Trimbos relativerend over het risico gedaan wordt. Er zijn immers al tieners gestorven. In combinatie met alcohol is het dodelijk gevaarlijk. Ook als ze wel uit de coma ontwaken, is er definitieve hersenschade te verwachten. Het artikel staat hier.
- In het AD verscheen op 8 juni ook een ingezonden brief van een 14-jarige scholiere. Zij vond dat alle leerlingen in ons land les moeten krijgen over de Blue Whale. Het was ook duidelijk dat haar nog niet verteld was dat die hele challenge niet bestaat. Als u overweegt om hier in de klas over te praten, bespreek dan in ieder geval ook het verschijnsel ‘morele paniek’ (altijd iets met tieners en dood of seks) en ‘broodje aap’ en ‘nepnieuws’. Waarom zijn we zo gretig in het toelaten van sensationele berichten? Wat is daar aantrekkelijk aan? Waarom vertellen we dit soort berichten zo graag heel snel door aan elkaar? Denk ook aan de kettingbrieven met doodsbedreigingen die nu ook via WhatsApp verspreid worden. We jagen elkaar schrik aan. Waarom? En: elke keer dat we een verhaal doorvertellen doen we er een schepje bovenop. Het ‘normale’ is niet opmerkelijk genoeg. Met overdrijving van de ernst rechtvaardigen we de verspreiding. Maak leerlingen bewust van die mechanisme.
- Tot slot: er zijn heel veel tieners die wel eens aan zelfmoord denken. Als er iemand in de buurt is die op tijd daarover met ze praat, kan dat levensreddend zijn. Stichting 113 (suïcidepreventie) is een campagne gestart. Ze verzorgen speciaal voor scholen (mentoren) een ‘gatekeepers-training’, waarin docenten ondersteund worden om ‘de vraag van je leven’ te stellen. Meer informatie vindt u op 113.nl. Samen met de VU heeft 113 een korte e-learning gemaakt over zelfmoordpreventie bij tieners. Deze kunt u hier vinden; tip deze link aan uw collega’s.
Actualisering 10 juli 2020
Aan het begin van de zomer is ‘de blue whale’ opnieuw opgedoken, vooral via Instagram. Jongeren worden benaderd om het spel te spelen (meestal in het Engels). Er wordt een fotootje gebruikt van een Goofy-masker (de man die dat gemaakt heeft, heeft niets met deze blue whale te maken) en de naam ‘Jonathan Galindo’ wordt gebruikt in de accounts. Het zijn allemaal mensen die elkaar nadoen, vooral grappenmakers, een enkeling heeft wellicht de bedoeling daadwerkelijk contact met kwetsbare jongeren te krijgen. Houd rekening met de mogelijkheid dat jongeren die zo benaderd worden, de maker van het account (de ‘dader’) ook kennen. Ze weten vaak veel van jou persoonlijk, zoals waar je op school zit, hoe je vrienden heten enz.
Aan het begin van de zomer zien we altijd het aantal challenges weer toenemen. Soms zijn ze leuk en onschadelijk, soms zijn ze ver over de grens of gevaarlijk. Jongeren hebben meer tijd om online te gaan, ze vervelen zich. Dit soort streken, elkaar de stuipen op het lijf jagen met een ‘zelfmoordspel’, het uiten van bedreigingen, is niet leuk, maar het is nu ook weer niet zo dat we hierdoor allemaal in paniek moeten raken. Het is belangrijk om kinderen die bang zijn, gerust te stellen. Ze mogen eigenlijk niet eens op Instagram onder de 16 jaar, maar helemaal als ze nog op de basisschool zitten, is het zaak dat je als ouders goed meekijkt en praat over hoe de wereld in elkaar zit.
En tot slot:
- Vertel kinderen juist nu ze meer online gaan in de vakantie, dat ze heel voorzichtig zijn met het delen van persoonlijke informatie
- Houd kinderen onder de 13 goed in de gaten: zit zelf ook op Instagram en TikTok enz, en kijk echt goed mee.
- Praat met jonge tieners (13 – 16) echt regelmatig over wat ze online meemaken
- Houd goed in de gaten hoe het met je kind gaat – is ze somber, laat het nooit langer dan twee weken duren zonder in te grijpen: ga dan naar de huisarts
- Informeer jezelf: als je zelf bang bent als ouder of docent, dan kun je een kind niet helpen. Stel een vraag bij Mediaopvoeding.nl. Niemand hoeft het alleen te doen.
Fijne zomervakantie!
Anoniem graag (wil mijn echte naam niet zeggen) bijna 10
14 november 2020 at 12:45
Blue Whale bestond dus al in 2014 in 2020 wordt ik gelukkig niet geappt maar over de andere Challenger (momo) Ik kwam dus (perongeluk) bij een Babey serie filmpje voice over en ineens kwamen er allemaal erge momo plaatjes in beeld eerst was het een pop (die ook in de andere brief was) maar daarna was het een bewegende momo met mes gelukkig ben ik nu niet meer bang ervoor maar op school waren ook heel veel kinderen bang voor de blue whale & momo challenge ik geef als tip probeer ze alle twee uit je hoofd te zetten en na een paar weken zijn ze uit je hoofd.
aardappel
31 augustus 2020 at 11:21
Ik ben een keer door Jonathan Galindo geappt (Jonathan Galindo is een rol speler van de blue whale challenge) Do you want to play a game. Mijn eerste reactie was: Blokeren, maar toen dacht ik dat hij mijn ip niet kan hebben omdat ik ene vpn heb. dus ik zei: je kan mijn ip niet pakken:en toen blokte hij mij.
Justine Pardoen
31 augustus 2020 at 11:47
Goed van je. Iedereen kan zich zo noemen, he?
Anoniempje
16 juli 2020 at 19:14
Bij ons in de klas zijn r kinderen voor uitgedaagt.
Ze hebben het genegeerd, maar wat is het aller handigst???
Justine Pardoen
28 juli 2020 at 01:23
Dat was inderdaad het beste! Gewoon negeren.
Anoniem
14 juli 2020 at 16:59
Vandaag kreeg ik een bericht ook van de zogenaamde blue whale en had er al eerder overgehoord dus ik ging op hem haten dat hij niks te doen had met ze leven en hij zei dat hij me zusjes ook dingen zou aandoen en hij wist beide me 2 addressen en me telefoon nummer. Nu heb ik hem geblokkerd en toen zei hij via een ander account dat dat niet slim is en dat hij morgen naar me huis komt en dat ik maar bang moet zijn. Nu weet ik dat dit waarschijnlijk niet gebeurt maar even voor de duidelijk weet iemand toevallig echt met zekerheid of hij echt naar je huis komt?
Justine Pardoen
15 juli 2020 at 08:55
Goed dat je de vraag stelt. Maar ik weet zeker dat deze persoon die jou bedreigt, niet naar je huis komt. Doe maar net alsof het niet gebeurd is.
Pingback: The Blue Whale Challenge. Alles wat je als ouder moet weten over deze challenge. - Lagendijk Empowering
Anoniem
6 juli 2020 at 19:39
Er word inderdaad veel over gepraat. Maar een ding vroeg ik me nog af… sommigen zeggen dat als je ze blokt dat ze dan ook je IP adres hebben. Klopt dit of hebben ze dat dan niet?
Justine Pardoen
6 juli 2020 at 22:19
Nee, dat kan niet. Ze jagen je angst aan maar ze kunnen niets doen.
Patrick Sprangers
6 juli 2020 at 17:33
Dank jullie wel voor jullie reactie 👍🏼
Patrick Sprangers
6 juli 2020 at 00:14
Ik werd net wakker door een dochter die helemaal overstuur en in paniek is. Zij krijgt dus uitnodigingen op haar instagram van “the blue whale”. Nou is dit mij helemaal onbekend. Hoe kom ik hier meer over te weten en is er iemand die weet hoe dat het komt dat zij deze uitnodigingen krijgt ?
Sjoerd
6 juli 2020 at 16:55
Ik heb er een beetje op internet naar zitten kijken. Adviseer haar niks te doen niet te reageren of iets dergelijks ze dreigen meestal dat ze weten waar je woont en dergelijke maar dat klopt niet. Er is een kans dat ze een link van een website sturen. NIET OP KLIKKEN. Het is onwillekeurig wie de berichten krijgt. Ze kiezen hier en daar gewoon mensen uit met wie ze het willen proberen
Justine Pardoen
6 juli 2020 at 17:10
Er is op dit moment weer een opleving van de Blue Whale. Vooral via Instagram krijgen jongeren nu ‘uitnodigingen’ om ‘het spel’ (the game) te spelen. Het is een bijzondere vorm van mensen op de kast jagen, jongeren worden er echt bang van ook. Er zijn mensen die er behagen in scheppen om anderen het leven zuur te maken. Eerst misschien als grap, maar de ‘ontlading’ komt niet, omdat jongeren niet te horen krijgen dat het niet waar is. Ook kan het zijn dat mensen met slechte bedoelingen met jongeren in contact willen komen, deze vorm gebruiken. Iedereen kan een account maken en doen alsof je van de blue-whale-organisatie bent (die dus niet bestaat!).
De meeste accounts die nu jongeren uitnodigen om mee te doen met ‘het spel’ maken gebruik van de naam Jonathan Galindo. Die naam waart ook al langer rond op internet, meestal samen met een avatar met een soort masker van Goofy. Daarvoor worden dan weer plaatjes gebruikt die door anderen gemaakt zijn. Net als bij Momo: een eng hoofd van een soort vogelmens, dat een object van een kunstenaar bleek te zijn. Ook deze man bestaat niet. Het is in ieder geval niet degene die al deze accounts maakt en de uitnodigingen stuurt.
Om kort te gaan: vertel je kinderen om niet te reageren op oproepen van deze accounts en om als dat kan, de accounts te blokkeren en te melden. Stel ze gerust: er zijn nu eenmaal mensen die uit verveling rotstreken uithalen. Niet op reageren, is het beste.
Justine Pardoen, Bureau Jeugd & Media
H. O. Tjin A Sioe
11 maart 2018 at 22:37
Heel erg met geen worden te beschrijven. In deze wereld heb toch zoveel gewetenloze mensen monsters die het op de tieners hebben gemunt. Hopelijk worden ze zwaar gestraft na hun gevangenneming.
Niels
7 juni 2017 at 13:27
Het is geen rage.. Blue whale bestaat niet, tieners met problemen wel. Sensatie reacties helpen net om tieners te helpen niet hun problemen.
Pingback: Ouders opgelet, deze zorgwekkende rage onder jongeren rukt nu ook in Nederland op |