1
maart
2021
welzijn jongeren - Bureau Jeugd & Media

Gepubliceerd door Martijn Koonings in Scholen

Jongeren en hun pandemie-malaise

Natuurlijk worden we allemaal geraakt door de pandemie. Maar jongeren lijken er geestelijk het meest onder te lijden. Misschien wel doordat ze het minst weerbaar zijn in deze fase van hun leven. Ze hebben ons, onderwijsprofessonionals, nodig. Wat kunnen wij doen?

Uit gesprekken met jongeren komt naar voren dat ze het leven op dit moment oersaai vinden. Zelfs de voorjaarsvakantie was saai. Sporten gaat lastig, evenementen zijn er niet en ze moeten voor het donker thuis zijn. Alles wat hun leven inhoud geeft, is weggevallen. Geen school, geen colleges, geen etentjes, geen uitjes. Meer alleen dan samen, meer met pa en ma dan met hun vrienden. De meeste jongeren zeggen school te missen vanwege het contact met leeftijdgenoten. Ze worden al maanden nauwelijks meer ‘gevoed’ door hun vriendschappen en kunnen alleen door de maatregelen niet helemaal streng te volgen, voldoen aan hun natuurlijke behoeften.

In deze malaise is vluchtgedrag vanzelfsprekend: veel gamen, snappen en appen, Netflixen, YouTuben of drugs gebruiken. Gewoon alles in je bed. Net als het volgen van de online lessen. “Gaat prima!”, zeggen ze dan. Maar ze kijken er niet vrolijk bij. Want ze voelen zich opgesloten en somber in deze tijd (Lees ook het artikel van het NRC van 22 januari j.l. en een artikel uit het Eindhovens Dagblad van 6 februari j.l.). De pubertijd is precies de fase waarin hun lichaam en geest — niet altijd in balans — zich volop ontwikkelen. Ze zijn bezig met identiteitsvorming, een eigen kijk op het leven aan het ontwikkelen en grenzen aan het ontdekken. Ze hebben veel energie en ze hebben het contact met leeftijdsgenoten nodig. Ze komen hier ook wel weer uit, maar ze zijn voorgoed het corona-cohort, waarbij we mogelijk nog op de lange termijn effect zullen zien van deze ervaring.

Ronduit tragisch

Ronduit tragisch is het als ouders zien dat hun kind deze malaise niet overleeft. Het overlijden van Pepijn Remmers, een VWO leerling van het 4e Gymnasium in Amsterdam, was zo schrijnend omdat we allemaal beseffen dat jongeren dit risico lopen. We staan erbij en kijken ernaar. Zijn ouders vroegen aandacht voor zijn lijden op de rouwkaart en De Volkskrant schreef erover in een artikel. Kunnen we hier iets van leren?

Wat kunnen we op school doen?

Wij, Els van Barneveld en Martijn Koonings, zijn behalve sprekers voor Bureau Jeugd & Media, ook docent op een middelbare school. Graag denken we hardop, om te kijken wat wij als docenten, onderwijzers, instructeurs, onderwijsassistenten, IB’ers, schoolleiders en andere onderwijs- en jeugdprofessionals kunnen bijdragen aan de bewustwording en signalering rondom de gevolgen van de corona-pandemie voor jongeren. We hebben een aantal tips geformuleerd op basis van onze expertise en ons gezond verstand.

  1. Vind de juiste balans tussen schoolresultaten en welzijn
    Goede schoolresultaten halen is een van de belangrijkste doelen op school. Maar volgens ons moet dit altijd in balans zijn met het welzijn van de leerling; welzijn en sociaal-emotionele ontwikkeling is essentieel. We weten dat de kans op betere resultaten groter is als leerlingen beter in hun vel zitten. Dat betekent dat juist nu, het welzijn van jongeren voorrang moeten geven. Deze tijd kan dus voor een leraar betekenen dat je soms de balans tussen ‘aandacht voor schoolresultaten’ en ‘aandacht voor welzijn’ bij moet stellen. Dan is het soms belangrijker dat je een (online) praatje maakt met een leerling dan hem of haar aan te spreken op een ‘slecht’ cijfer. Zorg dat leerlingen zich gezien voelen!
  2. Let op afwijkend gedrag van leerlingen
    Er zijn leerlingen die altijd druk en ‘aanwezig’ zijn en anderen zijn juist wat stiller. Zelfs online zie je grote verschillen in presentatie. Wanneer iemand normaal gesproken erg op de voorgrond aanwezig is, maar zich nu erg heeft teruggetrokken, of andersom, kan dit een signaal zijn dat er iets niet oké is. Dit hoeft natuurlijk niet direct een relatie te hebben met de maatregelen, maar wees hier in ieder geval alert op.
  3. Merk signalen op die leerlingen verbaal of in hun gedrag afgeven
    Deze hangt samen met de vorige tip. Wij hebben ervaren dat leerlingen soms op onhandige of bijzondere tijdstippen willen praten; dit komt wellicht voor jou niet altijd goed uit, maar probeer er altijd bij de jongere op terug te komen of maak een afspraak daarvoor. Een jongere kiest jou niet voor niks uit om zijn of haar verhaal te doen. Er worden helaas veel meer gevallen van kindermishandeling gemeld in deze tijd, probeer daar dus ook alert op te zijn. Soms was een situatie voorheen maar net houdbaar en valt iedereen nu over de rand.
  4. Blijf verbonden en focus op relatie
    Een goede relatie tussen leerling en leraar is essentieel om een effectief leerrendement te realiseren. Pedagoog Marcel van Herpen heeft onder andere hierover een interessante podcastreeks. In deze tijd is deze relatie nog belangrijker. Soms voelen jongeren zich thuis niet gehoord. Een effect wat versterkt kan worden doordat het hele gezin thuis is. Hierdoor kan het fijn zijn wanneer je op school een luisterend oor biedt ondanks (of juist doordat) het vervelende gedrag van een leerling. Compassie helpt en is helend.
  5. Blijf positief
    Soms is het lastig om positief te blijven. Ook ons slaat de situatie soms neer. Maar het helpt de leerling (en jouzelf) echt. Blijf het proberen en doe het met humor!
  6. Zoek leerlingen op
    Op veel scholen wordt fysiek onderwijs gegeven aan examenklassen. Ook de praktijklessen gingen vaak door. Dit waren de momenten om de leerlingen fysiek op te zoeken en even een praatje te maken. Ze voelden zich gezien en dat vonden ze echt fijn. Nu weer meer leerlingen naar school mogen komen, blijft die behoefte bestaan. Blijf ze individueel aanspreken en voorkom dat ze ondersneeuwen in de groep.
  7. Vind hulp bij collega’s
    Het kan zijn dat je iets opmerkt bij een leerling waarvan je vindt dat je er iets mee ‘moet’, maar je weet niet wat of hoe je dat kan doen. Zoek in die gevallen hulp in school bij de mentor, de zorgcoördinator of de schoolleiding. Ook ruggenspraak met directe collega’s kan verfrissend werken, maar blijf er niet mee rondlopen. We hebben elkaar nodig.
  8. Heb oog voor de thuissituatie
    Leerlingen zitten veel thuis, net zoals hun ouders die thuiswerken en eventuele broers en zussen. Afhankelijk van de thuissituatie en leefvorm kan dit veel spanningen opleveren. Leerlingen kunnen vaak ook zich alleen maar terugtrekken in hun bed. Heb daarom ook besef en begrip voor deze situatie.

Hopelijk geven deze tips handvatten om leerlingen door deze periode heen te helpen en voor hen een verschil te maken, hoe groot of klein dan ook. Helaas kunnen we de huidige tijd niet veranderen maar we kunnen er wel voor ons best doen om samen (mentaal) gezond uit deze pandemie komen. Zie ook onze andere artikelen over de gevolgen van corona.

Succes!

Els van Barneveld is behalve spreker voor Bureau Jeugd & Media ook moeder, mediacoach en communicatie-adviseur in het voortgezet onderwijs.

Martijn Koonings is naast spreker voor Bureau Jeugd & Media ook vader, mediacoach en praktijkleraar in het voortgezet onderwijs.

Disclaimer: Met onze blog beogen wij geen discussie op gang brengen over maatregelen. Ons startpunt is dat de maatregelen er nu eenmaal zijn en ons belang bestaat uit het verbeteren van de sociaal emotionele ontwikkeling in deze lastige tijd. Mocht u als lezer aanvullingen of opmerkingen hebben, dan staan wij daar uiteraard open voor. We horen het graag!

Gerelateerde berichten
MediaDiamant
Ouders

Nieuw: de MediaDiamant, houvast voor ouders in de mediaopvoeding

Lees verder

zelfmoord en depressie onder jongeren
Ouders

Wat heeft zelfmoord onder tieners te maken met internet?

Lees verder

Vloggers en YouTubers: Joy van Beautynezz
Ouders

Vloggers en YouTubers (1) – introductie

Lees verder

Bureau Jeugd & Media