Gepubliceerd door Justine Pardoen in Online jeugdcultuur

Mediawijsheid is belangrijk voor wie zich niet goed voelt

Wie zich niet goed voelt, of een psychisch probleem heeft, gaat online op zoek. Zeker als je je schaamt, dan sla je een gesprek met familie of vrienden over. Fijn dat dat kan, maar er zijn ook risico’s.

Sinds corona is heel erg duidelijk geworden dat we online zíjn (en niet gaan) en dat dat heel veel voordelen heeft. Denk aan contact met geliefden, vrienden, minder reizen, toegang tot informatie. Maar er zijn ook nadelen: de vele uren besteden met een (mobiel) schermpje doet iets met je hersens, je ‘ontlijft’ en velen geven in onderzoeken aan dat ze zich door sociale media niet beter gaan voelen.

Dit ingewikkelde beeld is er nu nog steeds en nu er zoveel gepraat wordt over de mobiel in de klas, wil ik het er even over hebben dat het juist voor kinderen die ergens mee zitten, of zich niet lekker in hun vel voelen, lastig is om te zeggen dat ze hun mobiel moeten afstaan. Het idee dat ze digitaal moeten detoxen, of hun mobiel in de kluis moeten leggen, kan dan zelfs tot angsten leiden. Want juist als je afhankelijk bent voor je welzijn van contact met anderen, is internet erg belangrijk. Laten we daar op bedacht zijn. Zodat onze goede bedoelingen niet zorgen voor extra problemen.

Mediawijsheidles 1 voor deze jongeren zou zijn dat ze leren kiezen voor het juiste moment, de juiste tijd (niet langer dan nodig) en bewuste keuzes leren maken daarin (niet als een zombie je tijdlijn afwerken) maar dat ze wel de eigen regie houden.

Zie bijvoorbeeld de discussie over digitale balans (het balansmodel van het Trimbos), waarbij het erom gaat dat je je bewust wordt van je gedrag en wat het met je doet en dan bewuste keuzes leert maken. Een uitdaging voor ons allemaal, maar zeker als je kinderen opvoedt: geef je het goede voorbeeld?

Online steun vinden

Voor jongeren (en volwassenen) die zich mentaal niet gezond voelen, ergens mee zitten, slecht in hun vel zitten, kan internet een uitkomst zijn: je kunt er veel informatie vinden, en lotgenoten treffen. Zo kunnen mensen zich begrepen en gesteund voelen. Tegelijkertijd kan dat ervoor zorgen dat je meer tijd met ‘online’ vrienden gaat doorbrengen dan goed voor je is, omdat je daardoor minder contact met mensen in je eigen omgeving hebt. Vooral als je het gevoel hebt dat je bij je eigen familie of vrienden niet terecht kunt. In die zin is het dus juist voor mensen die kampen met psychische problemen een goed idee dat ze begeleid worden, dat er iemand is die zich betrokken voelt en vraagt naar hun online ervaringen en contacten. En dat deze jongeren ook weten waar ze offline steun kunnen vinden. Want online steun vinden is goed, maar daar te veel op leunen weer niet. Ook is er een gevaar dat kwetsbare jongeren online tegen mensen aanlopen die minder goede bedoelingen hebben.

Mediawijsheidles 2 is dat deze jongeren begrijpen dat ze inzien dat online contact waardevol is, maar niet het contact met hun fysieke steunnetwerk kan vervangen en daarin blijven investeren. Niets is moeilijker dan hulp vragen, maar wie daar dapper genoeg voor is, ontvangt iets wat duurzamer is dan online contact.

Fuik

Mensen zijn meer dan hun psychische problemen. Een risico van online op zoek gaan naar informatie over waar je mee zit, is dat je in een bubbel terecht komt die versterkt dat je je gaat identificeren met je probleem. Dat is, zeker voor jongeren, niet behulpzaam. Sommige problemen zijn tijdelijk, en gaan minder gauw voorbij als je door algoritmes online niets anders meer te zien krijgt dan waar je een tijdje in geïnteresseerd was.

Mediawijsheidles 3: Problemen zijn vaak tijdelijk, maar internet houdt daar geen rekening mee. Als je eenmaal gezocht hebt op problemen, dan zijn de algoritmes die jou nieuwe berichten laten zien, gebaseerd op je zoekgedrag en als je dat niet weet om te buigen, zit je vast in die fuik. Je kunt dan eens heel bewust gaan zoeken of klikken op dingen die over een heel ander onderwerp gaan.

Tips voor ouders:

• Praat met je pubers over deze drie mediawijsheidlessen;
• Maar houd er rekening mee dat ze privacy nodig hebben en niet alles met je willen delen;
• Begrijp dat tieners hun mobiel juist ook gebruiken voor informatie en contact als ze zich niet goed voelen;
• Maak duidelijk dat je graag hun vertrouwenspersoon bent en dat je niets gek of eng vindt;
• Tip De Kindertelefoon (chatten!) ook voor jongeren!
• Vertel dat ze ook altijd zelfstandig naar de huisarts mogen en dat jij dat niet hoeft te weten.

Tip voor professionals:

Tot slot tippen we graag nog de Netwerksessie op 24 mei (10 uur), die vooral voor docenten en jeugdprofessionals interessant is. Tijdens deze gratis online kennissessie ‘Mediawijs & mentaal gezond’ (tijdens de Week van de Mentale Gezondheid) krijg je kennis en concrete tips om met mediawijsheid en mentale gezondheid aan de slag te gaan.