27
maart
2019
Media Ukkie Dagen - Bureau Jeugd & Media (beeld: Unsplash)

Gepubliceerd door Sonja Heijkamp in Het jonge kind

Mediaopvoeding in de kinderopvang

De Media Ukkie Dagen 2019 beginnen weer: van 29 maart t/m 5 april 2019. We bloggen daarom deze week een paar keer extra over de mediaopvoeding van deze jonge groep (0-6 jaar). Vandaag een voorafje: mediaopvoeding in de kinderopvang. Door Sonja Heijkamp en Marije Lagendijk

Kinderen zijn op steeds jongere leeftijd zelfstandig online. Een tweejarige dreumes die weet hoe hij filmpjes op YouTube moet bekijken, is geen uitzondering meer. Toch hebben veel kinderopvangorganisaties nog geen beleid als het gaat om mediaopvoeding. En daarmee doen we kinderen, ouders en professionals echt te kort. Want hoe kunnen we kinderen gedegen voorbereiden op de toekomst als we onvoldoende aansluiten bij de toekomst die zij tegemoet gaan?

Mediawijsheid is voor veel mensen een ongrijpbaar, groot begrip. Het stuit vaak ook nog op weerstand. ‘Weer iets wat wij er extra bij moeten doen’, is een veelgehoorde zucht van professionals als het over mediawijsheid gaat. Maar mediawijs opvoeden verschilt eigenlijk helemaal niet zo met ‘gewoon’ opvoeden. Ook mediawijs opvoeden zal dus onlosmakelijk verbonden zijn met de vier pedagogische basisdoelen die een rol spelen in de kinderopvang. Kortom: het is doen wat je altijd doet, maar dan kijkend vanuit een ander, vernieuwd perspectief.

Pedagogische basisdoelen:

  1. Het bieden van emotionele veiligheid
  2. Gelegenheid bieden voor het ontwikkelen van persoonlijke competentie
  3. Gelegenheid bieden voor het ontwikkelen van sociale competentie
  4. Overdragen van waarden en normen

1. Het bieden van emotionele veiligheid

Een kind ervaart emotionele veiligheid, wanneer er adequaat op zijn signalen en behoeftes wordt gereageerd. Omdat veel volwassenen veelvuldig in de weer zijn met schermpjes, bestaat de kans dat de veilige hechting en de emotionele veiligheid van kinderen in het gedrang komt. Oogcontact en gerichte aandacht zijn van belang voor het gevoel van veiligheid en welbevinden. De rol van de kinderopvang kan zijn om ouders hierover actief te informeren.

2. Gelegenheid bieden voor het ontwikkelen van persoonlijke competentie

Kinderen zijn rap met de tablet en de smartphone, doordat hun handjes al iets gedaan hebben voordat ze erover nagedacht hebben. Er groeit een generatie op die daardoor gemakkelijk ‘digitaal vaardig’ wordt genoemd: zij weten hoe de knopjes werken en proberen alles uit in een app, met minder schroom dan wij. Maar dat betekent dus niet dat zij die digitale media ook verstandig kunnen gebruiken. Integendeel. Wij moeten kinderen daarom leren hoe zij zich op een veilige en verstandige manier in het digitale verkeer kunnen bewegen.

3. Sociale competentie

Kinderen zijn niet alleen maar consument, ze gaan ook steeds jonger media ‘produceren’. Ze delen al op jonge leeftijd foto’s en filmpjes via sociale media. De ontwikkeling van de techniek gaat razendsnel, vooral wat betreft het gebruiksgemak: baby’s kunnen al veel zelf tikken en vegen, en soms kan een peuter dus al meer dan je denkt. Maar echt mediawijs participeren op online platformen en begrijpen wat het gevolg is van je gedrag, vraagt een veel grotere mate van begrip, zelfstandigheid, veerkracht, zelfvertrouwen en flexibiliteit. Door ze stap voor stap te begeleiden en zo goed mogelijk te begrijpen wat ze doen, kun je ze helpen deze persoonlijke competenties te ontwikkelen; daar begin je mee zodra ze met die apparaten aan de gang gaan. En soms is dat dan dus al heel erg vroeg… Maar verwacht als ze jong zijn nog niet te veel: ze doen veel na wat ze zien, maar het echte begrip ontbreekt nog.

3. Overdragen van waarden en normen

Al doende leren kinderen onze waarden en normen: we leven ze in deze periode vooral voor. Kinderen leren door nabootsing en kijken daarom erg goed naar ons gedrag. Tegelijkertijd zijn media (boekjes voorlezen, peuter- en kleutertijdschriften, echte kindertv) altijd een belangrijk middel geweest om normen en waarden over te dragen, door ze ook te benoemen. ‘Kijk, wat is dat konijntje verdrietig… wat fijn dat zijn vriendje hem helpt’. ‘Als de boer wil dat het ezeltje hard werkt, moet hij er goed voor zorgen’. Uit onderzoek blijkt dat kinderen vaak alleen met een tablet spelen, zonder een papa of mama die ‘voorleest’. Dat is een gemiste kans, want ze leren er vooral iets van als je het samen doet. En ongemerkt leren ze dan ook wat jij belangrijk vindt in het leven en welk gedrag je van je kind verwacht.

Mediabeleid helpt iedereen

Voor veel organisaties die werken met jonge kinderen, is mediabeleid vaak nog een ‘ver van hun bed-show’. En dat is misschien ook een gemiste kans: digitale media kun je juist heel goed inzetten als verrijking van de ontwikkeling van jonge kinderen. Mits het bewust en kritisch gebeurt. Zo dragen digitale prentenboeken bijvoorbeeld bij aan de taalontwikkeling, juist omdat ze interactie stimuleren (dus niet als het kind ermee alleen gelaten wordt). Beleid over het inzetten van digitale media past dus in een aanpak van leesbevordering en taalstimulering in de kinderopvang.

Ook is het goed om na te denken over hoe je ouders kunt ondersteunen: laat hen maar zien dat online en offline elkaar aanvullen. Naast boekjes en muziek kunnen ook apps en filmpjes verrijkend zijn. Kinderopvangorganisaties zouden hierin voorloper kunnen zijn als ze de rol pakken van ‘medeopvoeder’ en rolmodel voor kinderen én ouders, waarin je laat zien hoe je die mediaopvoeding op een verstandige en bewuste manier kunt vormgeven, zodat het je leven verrijkt en de ontwikkeling stimuleert. En nog mooier is het als je als organisatie daarin de samenwerking met ouders opzoekt.

Kortom, mediabeleid en mediaopvoeding helpt iedereen: de kinderen, hun ouders en de pedagogisch medewerkers die duidelijkheid hebben over hun rol.

Om over na te denken

Tip: Inventariseer met collega’s waarom mediaopvoeding in de kinderopvang een rol zou moeten spelen en beoordeel de antwoorden. Welke redenen zijn het belangrijkst? Welke redenen zetten jou in beweging? Met welke redenen krijgen we meteen de ouders mee?

Jullie komen misschien hierop uit:

  • We hebben een boodschap voor ouders: ze moeten actief aan mediaopvoeding doen;
  • We willen jonge ouders pedagogisch ondersteunen bij de mediaopvoeding, ze hebben handvatten nodig;
  • Kinderen komen al op zeer jonge leeftijd thuis met media in aanraking, dat kun je niet negeren;
  • Kinderen hebben voorbeeldgedrag nodig, van ouders en belangrijke anderen in hun leven;
  • Pedagogisch werkers zijn een rolmodel, geven het goede voorbeeld, en zijn dus medeverantwoordelijk;
  • We kunnen helpen voorkomen dat kinderen ongezonde gewoontes ontwikkelen in het gebruik van beelschermen;
  • We willen ouders informeren over gevolgen van mediagebruik, bijvoorbeeld ter preventie van fysieke klachten bij kinderen;
  • We willen dat kinderen goede slaapgewoonten ontwikkelen, omdat dat belangrijk is voor ontwikkeling en welzijn;
  • We vinden dat we kinderen moeten voorbereiden op de toekomst en daarom hoort mediaopvoeding erbij;
  • Inzet en gebruik van media kan een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van onze opvang.

Er zijn vast meer redenen te geven. We horen ze graag!

In een volgende blog gaan we dieper in op wat de kinderopvang kan doen aan mediaopvoeding

Mediawijs opvoeden begint met nadenken over de rol die media nu hebben binnen de kinderopvang en of deze visie nog wel aansluit bij het tijdperk waarin kinderen vandaag de dag opgroeien. Misschien is de Media Ukkie Week aanleiding om hier even bij stil te staan. En eventueel een planning te maken voor het ontwikkelen of aanscherpen van het mediabeleid in uw kinderopvangorganisatie. We kunnen u daar natuurlijk ook bij helpen. Laat maar weten via info@bjm.nl

Sonja Heijkamp
Marije Lagendijk

Gerelateerde berichten
Manon Tilstra toont kettinkjes - reclame door vloggers en YouTubers
Ouders

Vloggers en YouTubers (5) – Geld verdienen met slap ouwehoeren

Lees verder

digitale geletterdheid - Bureau Jeugd en Media
Scholen

Achterstandsleerlingen raken digitaal achterop

Lees verder

Mediaopvoeding voor ukkies - Bureau Jeugd en Media
Het jonge kind

Mediaopvoeding voor ukkies (0-6 jaar)

Lees verder

Bureau Jeugd & Media