Gepubliceerd door Justine Pardoen in Onderzoek

Zelfbeeld tieners beïnvloed door sociale media

Deze week promoveert Dian de Vries aan de UvA bij Jochen Peter en Patti Valkenburg op de invloed van sociale media op ons lichaamsbeeld. Een samenvatting van haar onderzoek.

We weten al langer dat iemands zelfbeeld belangrijke consequenties heeft voor zijn welzijn en gezondheid. Jongeren de erg veel belang hechten aan het eigen uiterlijk en daar negatief over denken, zijn vaker ook geestelijk minder gezond. Hoe je over je uiterlijk denkt heeft dus invloed op je welzijn. Het is dan ook niet gek dat onderzoekers, zorgprofessionals, ouders en leerkrachten, proberen te begrijpen hoe het zelfbeeld gevormd wordt.

Eén factor die mogelijk het zelfbeeld beïnvloedt, is de ervaring met media. Dat weten we al uit eerder onderzoek naar media-effecten op het zelfbeeld. Dat onderzoek is wel vooral gedaan naar de invloed van massamedia, zoals tijdschriften en televisieprogramma’s waarin een (onhaalbaar) schoonheidsideaal centraal staat. De vraag is natuurlijk wat de invloed van sociale media is. Het is goed mogelijk dat ook online zelfpresentatie, en dus het gebruik van sociale media, waarin zelfpresentatie een belangrijke rol speelt, invloed heeft op zelfbeeld.

Inderdaad blijkt uit onderzoek dat gebruik van sociale netwerksites samengaat met een grotere focus op het eigen uiterlijk. Maar in andere onderzoeken lijkt het gepaard te gaan met meer zelfvertrouwen. Hoe dat verband precies in elkaar zit, wilde Dian de Vries verder onderzoeken. Ze keek naaar drie aspecten van het zelfbeeld van adolescenten en jongvolwassenen:

1. zelfobjectivering
2. de wens om het uiterlijk te veranderen middels cosmetische chirurgie
3. lichaamsontevredenheid

Uit de centrale rol van persoonlijke foto’s en frequente opmerkingen over uiterlijk op sociale netwerksites, blijkt dat uiterlijk een belangrijk aspect is waarop gebruikers elkaar beoordelen via zulke sites. Deze zelfobjectivering zou een rol kunnen spelen bij de wens om iets aan je eigen uiterlijk te willen verbeteren, bijvoorbeeld met cosmetische chirurgie. Daarom is dit onderzocht. Bovendien zouden de sterke focus op uiterlijk en de opmerkingen die mensen krijgen over hun uiterlijk op sociale netwerksites, druk kunnen uitoefenen om zich te conformeren aan de heersende schoonheidsidealen. Aangezien de meerderheid van de mensen niet voldoet aan deze idealen, zou dat kunnen leiden tot grotere inlichaamsontevredenheid.

Resultaten

In het onderzoek van De Vries werd bevestigd dat sociale media het zelfbeeld van mensen kunnen beïnvloeden. Online zelfpresentatie veroorzaakte in het experiment dat zij deed, inderdaad zelfobjectivering bij vrouwen. Dit effect ontstond echter alleen bij vrouwen die kort daarvoor waren blootgesteld aan objectiverende media (media waarin het uiterlijk centraal staat). Deze blootstelling verhoogde vermoedelijk de verwachting dat zij zelf ook op uiterlijk beoordeeld zouden worden, waardoor ze zichzelf meer gingen objectiveren.

Wat wel opvallend is, dat de manier waarop mensen zichzelf presenteren op hun profiel, ook weer invloed blijkt te hebben op hoe ze zichzelf zien: of ze positief over zichzelf denken of niet. Dat is interessant: ze beïnvloeden zichzelf dus door de manier waarop ze zichzelf presenteren.

Ook bleek dat de wens om iets aan je eigen uiterlijk te verbeteren, wordt beïnvloed door sociale mediagebruik. Frequenter gebruik voorspelde een toename in de wens om cosmetische chirurgie te ondergaan. Adolescenten die vaker sociale netwerksites gebruikten, hechtten een jaar later meer belang aan hun eigen uiterlijk, wat er vervolgens weer toe leidde dat ze meer geneigd waren cosmetische chirurgie te willen ondergaan. De effecten waren even sterk aanwezig bij jongens en meisjes.

Ook over een langere tijd gemeten bleek, zowel bij jongens als meisjes, het gebruik van sociale netwerksites te zorgen voor een toename in lichaamsontevredenheid.

Het onderzoek laat dus zien dat het gebruik van sociale netwerksites ongewenste consequenties kan hebben voor hoe adolescenten hun lichaam zien. Meer specifiek voorspelt frequenter gebruik van sociale netwerksites een toename zowel in het belang van het eigen uiterlijk als in ontevredenheid over het eigen uiterlijk. Bovendien spenderen adolescenten die veel belang hechten aan hun uiterlijk meer tijd, energie en geld aan hun uiterlijk, wat ten koste kan gaan van hun academische ontwikkeling, relaties en lichamelijke gezondheid.

Kortom, wanneer tieners lijden onder een negatief lichaamsbeeld en de gevolgen daarvan, en je zou dat willen veranderen, dan moet ook zeker gekeken worden naar hun gebruik van sociale media. Welke tieners het meest kwetsbaar zijn voor deze negatieve effecten, is nog niet duidelijk.