Gepubliceerd door Justine Pardoen in Onderzoek

Online spelen is leerzaam

Vandaag promoveert Denise Mensonides aan de RUG op een onderzoek waaruit blijkt dat kinderen van 8 – 12 jaar al spelend in de online wereld digitale geletterdheid ontwikkelen.

Denise Mensonides keek in haar onderzoek naar verschillende vormen van digitale geletterheid bij kinderen. Ten eerste keek ze naar digitaal risicovol spel, waarbij kinderen spelenderwijs tactieken ontwikkelen om met risico’s om te gaan en veerkracht op te bouwen. Een tweede aspect was het (beleefde) burgerschap van kinderen, dat zij verkennen door via spel te reageren op het nieuws. Tot slot onderzocht ze hoe kinderen TikTok gebruiken om sociaal en cultureel kapitaal op te bouwen en relaties met leeftijdsgenoten vorm te geven.

Door middel van longitudinale participatieve observaties en interviews met kinderen, ouders en leerkrachten onderzocht ze hoe het gebruik van digitale media binnen verschillende sociale contexten (thuis, school, buitenschoolse opvang) kan bijdragen aan de ontwikkeling van digitale geletterdheid. Een belangrijke bevinding is dat spel een essentiële rol speelt in deze processen:

Spelen moet, ook online!

Het onderzoek toont aan dat spel kinderen helpt om digitale media, zowel online als offline, te verkennen en ermee te experimenteren, en dat het kansen biedt om tactieken en vaardigheden te ontwikkelen die bijdragen aan hun digitale geletterdheid.

Volgens de promovenda is het cruciaal dat kinderen de online wereld op een veilige manier kunnen verkennen en zelf tactieken ontwikkelen om met de bijbehorende risico’s om te gaan. In haar onderzoek ontdekte ze dat kinderen deze tactieken onder meer ontwikkelen via wat Mensonides ‘risicovol digitaal spel’ noemt: een spelvorm die ‘spannend maar leuk’ is.

Om de juiste balans te vinden en te voorkomen dat iets te eng wordt, ontwikkelen kinderen verschillende tactieken. Ze passen bijvoorbeeld de instellingen aan of vragen steun aan vrienden. Mensonides: “Wat kinderen spannend vinden, verschilt sterk. Het ene kind vindt een spel saai, terwijl een ander hetzelfde spel veel te eng vindt. Er is geen eenduidig antwoord; juist daarom is het belangrijk om vanuit het kind zelf te kijken.”

Risico is niet meteen gevaarlijk

In haar proefschrift vergelijkt Mensonides ’digitaal risicovol spel’ met het beklimmen van een boom. “Dat is voor kinderen leuk en spannend. Maar in een hijskraan van 15 meter klimmen is niet spannend, maar gewoon eng en gevaarlijk. Voor kinderen is het belangrijk om online in bomen te kunnen klimmen én te herkennen wat de hijskranen zijn. Het draait om de balans tussen risicovol spelen en veiligheid.”

Als kinderen toch een keer in een digitale hijskraan klimmen, dan moeten ze daarover in gesprek kunnen gaan met volwassenen. Alles valt of staat bij belangstelling en open gesprekken. “Volwassenen denken: vloggers met irritante hoge piepstemmetjes, wat is daar nu aan? Maar voor kinderen kan dit echter een sociale functie hebben, bijvoorbeeld het verlangen om op de hoogte te blijven van video’s waar vrienden op school over praten. Door oprechte interesse te tonen, kun je kinderen helpen kritisch na te denken over wat ze tegenkomen in digitale media.”

Kijk niet alleen naar risico’s maar ook naar kansen

De overkoepelende bevindingen onderstrepen het belang van een aanpak die zowel de kansen als de uitdagingen van digitale media erkent, evenals de bredere sociale, culturele en educatieve contexten van kinderen. Specifieke aanbevelingen zijn onder meer het ondersteunen van informeel leren, het ontwikkelen van cross-contextuele interventies en het betrekken van kinderen bij de ontwikkeling van beleid en interventies om ervoor te zorgen dat deze aansluiten bij hun alledaagse ervaringen. Als je praat over hun ervaringen, worden ze zich nog beter bewust van wat ze leren.

Het onderzoek is hier te downloaden.

Bron: interview met de onderzoeker.