28
juli
2014

Gepubliceerd door Freek Zwanenberg in Scholen

Vrijeschoolse mediaopvoeding, een interessante paradox

Dit is deel 1 in een serie van drie over Vrijeschoolse mediaopvoeding. Deel 2 vindt u hier, en deel 3 hier.

Op de vrijeschool wordt in het basisonderwijs geen ICT ingezet, in tegenstelling tot de enorme opmars van ICT in veel andere scholen. Een verfrissende tegenbeweging, maar ook een uitdaging voor vrijeschoolouders die hun kind wél vast kennis willen laten maken met media. Als je zelf je kind toch al wat dingen over media wilt leren, waar moet je dan beginnen? In hoeverre is het te rijmen met de antroposofische mensvisie? En hoe moet je dan omgaan met de huiver vanuit school? Freek Zwanenberg, zelf oud vrijeschoolleerling, is gefascineerd en gaat op onderzoek uit.

Steiner&mediaopvoeding2

Overal ICT op school…

Kinderen van deze tijd groeien op omringd door nieuwe gadgets en (sociale) media. En niet alleen thuis: ook in het onderwijs lijkt de opmars van ICT niet te stuiten. Overal in Nederland worden zowel basisscholen als middelbare scholen volgeplaatst met digiborden, iPads en digitale leeromgevingen. Door de inspanningen van Maurice de Hond zijn er nu zelfs Steve Jobsscholen, waar de iPad als leermiddel centraal staat.

Het heeft wel een zekere logica, want is de samenleving niet ook in stijgende mate ‘gemedialiseerd’? Is het niet essentieel dat kinderen al op jonge leeftijd leren werken met het gereedschap dat nu zo’n grote rol in het dagelijks leven van iedereen speelt?

…behalve op de vrijeschool

Op de vrijeschool vinden ze van niet: onverschillig voor de hype wordt bewust gekozen om op de basisschool helemaal niet met digitale leermiddelen te werken. Geen iPad te zien, maar wel verf, krijtjes, en muziekinstrumenten. Laat kinderen eerst maar eens uitgebreid hun zintuigen, creativiteit en motoriek ontwikkelen voordat ze achter een beeldscherm gaan zitten, is daar de gedachte.

Ouderwets of juist vernieuwend?

Zijn ze bij de vrijeschool dan hopeloos ouderwets? Of juist voorlopers die laten zien waar we wellicht allemaal weer naar teruggaan binnenkort? Voor mij is hun keuze eigenlijk wel verfrissend tussen alle pro-tech ontwikkelingen. Want is al die ICT eigenlijk wel goed voor een kind onder de twaalf? Wat willen we er eigenlijk precies mee in het basisonderwijs? Wat voegt het toe? is het nut duidelijk en voldoende onderzocht en bewezen? Vanaf welke leeftijd heeft zin?

Recente ontwikkelingen wijzen eerder op het tegenovergestelde: nergens voor nodig, die mediatechniek op school voor jonge kinderen. Sterker nog: het zou mogelijk de ontwikkeling schaden. Eind mei werd bijvoorbeeld het artikel ‘Kind en beeldscherm, een te hecht koppel’ gepubliceerd door tijdschrift Medisch Contact. Hierin worden tal van gezondheidsklachten genoemd die ontstaan door mediagebruik door jonge kinderen.

In een ander recent artikel ’10 reasons why handheld devices should be banned’ wordt gepleit voor het helemaal afschaffen van mobieltjes onder de twaalf jaar, met verwijzing naar vergelijkbare gezondheidsklachten.

En is het niet ironisch te noemen dat juist topmensen van Google en Apple hun kinderen vaak naar een vrijeschool laten gaan? Misschien is het dus helemaal niet zo’n gek idee om kinderen pas na of in het laatste schooljaar van de basisschool een mobiel te geven, en ze stapsgewijs te leren omgaan met digitale media. Zodat ze eerst ongehinderd de belangrijke andere ontwikkelingen doormaken.

De uitdaging voor vrijeschool ouders

Voor vrijeschoolouders kan het dus een behoorlijke uitdaging zijn om een balans te vinden tussen het medialoze vrijeschool-onderwijs en de gemedialiseerde samenleving waar je aan wilt meedoen als gezin. Vanuit de school komt er weinig hulp, en regelmatig ervaren ouders het onderwerp zelfs als een taboe.

Een voorbeeld is Martine, die als vrijeschoolouders een blog begon, ‘Mijn vrijeschoolkind online’. Hier geeft zij voorbeelden van dilemma’s waar je als vrijeschoolouder mee te maken krijgt, als je toch aan mediaopvoeding wilt doen. Want wat als je een middenweg wilt bewandelen, en wel zelf je kind toch al wat dingen over media wilt leren? Waar moet je dan beginnen? In hoeverre is het te rijmen met de antroposofische mensvisie? En hoe moet je dan omgaan met de huiver vanuit school?

Dit spanningsveld vind ik erg interessant. Niet alleen omdat ik zelf mijn hele jeugd op de vrijeschool heb doorgebracht, maar ook omdat het raakt aan het zeer actuele thema ‘hoe leren wij onze kinderen bewust en gefocust met media omgaan?’.

De komende tijd zal ik mij dan ook verdiepen in de visie van Rudolf Steiner op technologie, en nadenken over wat aspecten van een ‘vrijeschoolse media-opvoeding’ zouden kunnen zijn. Na de zomer hoop ik op vrijescholen zelf hierover met ouders en leerkrachten in gesprek te kunnen gaan.

Interesse om te sparren? Neem gerust contact met me op (freek.zwanenberg[at]bureaujeugdenmedia.nl)

Belangrijke vragen voor vrijeschoolse mediaopvoeding

De volgende relevante vragen komen na een eerste oriëntatie naar boven.

  1. Wat is eigenlijk de visie van grondlegger Rudof Steiner op de relatie tussen mens en technologie?
  2. Hoe kan ik een balans vinden tussen 1. De visie van Steiner/vrijeschool op gebruik van technologie/media, en 2. De ‘gewone wereld’, de gemedialiseerde samenleving?
  3. Hoe kan ik mijn vrijeschoolkind leren om op een creatieve manier met (sociale) media om te gaan?
  4. Hoe kan ik mijn vrijeschoolkind leren om de media als gereedschap in te zetten voor de eigen persoonlijke ontwikkeling en het welzijn van anderen?
  5. Hoe kan ik mijn vrijeschoolkind leren om de wereld te leren kennen met behulp van internet?

Dit is deel 1 in een serie over Vrijeschoolse mediaopvoeding. Deel 2 vindt u hier.

Gerelateerde berichten
Ouders

Hoever mag kindermarketing gaan in apps? (oproep)

Lees verder

nepnieuws
Onderzoek

Kinderen en tieners herkennen nepnieuws niet, maar wie wel?

Lees verder

Bureau Jeugd & Media