Gepubliceerd door Justine Pardoen in Onderzoek

“Neem nepnieuws serieus”, waarschuwen ACM en CvdM

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) en het Commissariaat voor de Media (CvdM) presenteren een gezamenlijke verkenning naar digitalisering en nepnieuws. Ze herkennen de risico’s van het op grote schaal verspreiden van nepnieuws via online platforms. Hoewel de impact van nepnieuws op de Nederlandse consument op dit moment beperkt is, waarschuwen de toezichthouders ervoor dat dit niet vanzelfsprekend zo blijft.

Neem nepnieuws serieus, ook al is de impact daarvan nu nog beperkt, omdat burgers nog genoeg vetrouwen hebben in de traditionele nieuwsmedia, zeggen de toezichthouders ACM (Autoriteit Consument & Markt) en het Commissariaat voor de Media. Het zou pas alarmerend zijn als sociale media van de meeste burgers de enige nieuwsbron zijn.

Ze benoemen een aantal mogelijke acties, zodat nepnieuws ook in de toekomst geen voet aan de grond krijgt. Het gaat nu nog goed met de nieuwsmedia in Nederland en zij kunnen nog tegen een stootje. Toch zijn investeringen nú nodig om ervoor te zorgen dat ons nieuws divers, onafhankelijk en toegankelijk blijft.

De twee toezichthouders hebben een rapport gepubliceerd met feiten en analyses over nieuwsgaring via online platforms en de verspreiding van nepnieuws.

Risico’s nepnieuws

De impact van nepnieuws is op dit moment beperkt omdat de nieuwsvoorziening in Nederland divers en kwalitatief goed is en de consument het aanbod goed weet te benutten. Maar er zijn risico’s:

• Verdringing van kwaliteitsnieuws: als consumenten nieuws nog slechts via een zeer beperkt aantal platforms afnemen, kan dat ertoe leiden dat kwaliteitsnieuws moeilijk te bekostigen is en daardoor wordt verdrongen. Nepnieuws krijgt dan meer kans.
• Verschraling van het nieuwsaanbod: de verdere groei van sociale platforms kan ertoe leiden dat traditionele nieuwsaanbieders steeds meer ‘sensatie-content’ plaatsen. Daardoor verschraalt de kwaliteit van het nieuwsaanbod en komt een belangrijke functie van de media voor het bevorderen van de democratie onder druk te staan.
• Verdunning van de mediasector: de afgelopen jaren is er een sterke toename te zien geweest van fusies en overnames in de mediasector. Mede vanwege de steeds sterkere concurrentie van andere online diensten wordt verwacht dat die trend zich zal doorzetten. Net als voor alle bedrijven in Nederland geldt ook voor mediabedrijven dat zij niet zó dominant mogen worden dat ze de concurrentie kunnen belemmeren. Grote fusies moeten gemeld worden bij de ACM, die deze dan toetst op grond van de Mededingingswet. Voor de pluriformiteit van de media is dit van belang: concurrentie tussen nieuwsaanbieders versterkt de resistentie tegen nepnieuws.

Mogelijke acties

De ACM en het CvdM noemen een aantal mogelijke acties aan de verschillende partijen om ervoor te zorgen dat nepnieuws ook in de toekomst weinig voet aan de grond krijgt in Nederland:

1. Zorg voor de innovatie en nieuwe verdienmodellen die nodig zijn in een sterk veranderend (Nederlands) medialandschap. Het is primair aan nieuwsaanbieders zelf om te blijven investeren om de huidige hoge kwaliteit van de nieuwsvoorziening in stand te houden.
2. Neem als online platforms maatregelen om nepnieuws te filteren, goede informatie beter vindbaar te maken en transparant te zijn over de manier hoe zij nieuws presenteren.
3. Investeer in ‘mediawijsheid’ van consumenten. Bewust kiezende consumenten die meerdere bronnen gebruiken beperken de impact van nepnieuws. De toezichthouders zullen in samenwerking met anderen bekijken welke initiatieven ontplooid kunnen worden om consumenten meer mediawijs te maken.

Snel en massaal verspreid nepnieuws is schadelijk en kan burgers beperken in het maken van goed geïnformeerde keuzes, zeggen de ACM en het CvdM. En zonder goed geïnformeerde burgers functioneert de democratie suboptimaal, zouden wij daar nog aan willen toevoegen. Lessen over nepnieuws kunnen dan ook niet ontbreken bij burgerschapsvorming in het onderwijs.

Tip:

Binnenkort zijn onze nieuwe lessen over nepnieuws beschikbaar. Houd ons in de gaten.

Het gehele rapport is hier op te halen (pdf).