Gepubliceerd door Harry Hol in Ouders

Positieve effecten van games

BJM’er Harry Hol schreef voor ouders en andere opvoeders een boek over gamen. Het is een handzame, praktische gids geworden, waar je heel veel van leert. In een snelle en vrolijke stijl legt hij uit wat gamen nu eigenlijk is en waar je je wel en vooral niet zorgen over hoeft te maken.

Dit blog is een verkorte versie van het hoofdstuk over de positieve effecten van games.

Het boek Gamen voor opvoeders – een praktische gids is hier te bestellen

De meeste ouders kijken met enige afschuw naar de klok als hun kind ‘nog steeds’ aan het gamen is. Het wordt vaak gezien als een loze bezigheid. Als ‘patat voor het brein’. Een misverstand. Er zijn tal van onderzoeken die positieve effecten van games vaststellen.  Maar hoe komt dat dan? Wat gebeurt er in die games waar spelers ongemerkt ‘betere mensen’ van worden? Ik zal er een aantal op een rij zetten:

Logisch redeneren

Puzzels zijn van oudsher een manier om de wereld op een andere manier te benaderen. De meeste spellen bevatten in meer of mindere mate puzzel-elementen die de speler uitdagen om informatie op een nieuwe manier te combineren.

Zoals The Witness (2016), dat bestaat uit een eindeloze reeks abstracte puzzels waar de speler een interne logica en ‘taal’ moet leren om patronen te herkennen en conclusies te trekken. Of Portal (2007) waarin de speler met een speciaal ‘geweer’ twee poorten op muren en andere voorwerpen kan schieten. De speler die door poort 1 stapt, verschijnt in poort 2. Maar ook voorwerpen kunnen zo naar nieuwe plekken in de puzzelruimte reizen. De makers leggen de speler allerhande uitdagingen voor, die pas op te lossen zijn als je ‘in poorten denkt’.

Wat deze spellen gemeen hebben, is dat ze in elk geval voor een deel van de speeltijd beroep doen op het rationele en abstracte deel van het brein, in plaats van op de fight-or-flight adrenaline van een actiespel.

Tactisch en strategisch denken

Het vermogen om een situatie te analyseren, vooruit te denken en de gevolgen van meerdere beslissingen te overzien is een levensles die iedereen nodig heeft. En laten er nu heel veel spellen zijn die juist dit deel van het brein aanspreken. Er is een reden dat we schaken, dammen en go vereren als ‘goed voor je inzicht’. Tactische en strategische games doen exact hetzelfde maar op een toegankelijker en (voor velen) leukere manier.

In het ‘tactiek-genre’ zien we spellen zoals Fire Emblem: Engage (2023), waarin de speler in een fantasy-setting een team van strijders beurt voor beurt over het speelveld verplaatst. De strijders hebben elk een eigen persoonlijkheid en vooral sterke en zwakke kanten. Zwaarvechters zijn bijvoorbeeld sterkt tegen lansiers. Lansiers sterk tegen cavalerie. En cavalerie kan boogschutters overrompelen. Een soort ‘papier, schaar, steen’ dus, waarin je stap voor stap de vijandelijke zwakheden moet exploiteren en je eigen eenheden in leven houdt. Het is zeer goed te vergelijken met de abstracte tactiek van schaken.

Deze spellen leren je dus plannen, omgaan met beperkte middelen en zoeken naar creatieve oplossingen in steeds veranderende situaties.

Taalgevoel

Als ik tijdens gastlessen aan kinderen zelf vraag wat ze van gamen geleerd hebben, is het eerste wat ze zeggen: ‘Engels!’ En dat is uiteraard een vaardigheid waar je wat aan hebt in het dagelijks leven. Met de komst van internet is het grootste deel van de online inhoud in het Engels geschreven en/of gesproken. Games richten zich doorgaans op het Engelse taalgebied (al komt dat steeds meer verandering in, bijvoorbeeld met de excellente Nederlandse vertaling van Nintendo games) en veel blogs en vlogs over games zijn Engels.

Kinderen zijn zo ongemerkt bezig met het leren van een tweede taal omdat ze graag dingen lezen en kijken over hun hobby. Dit betekent niet dat ze 100% vloeiend Engels spreken, laat staan dat ze het foutloos kunnen schrijven. Maar een voorsprong geeft het zeker.

Zakelijk inzicht

Economie is het spanningsveld tussen behoefte en middelen, leerde de docent mij op de Havo. Mensen hebben een onbeperkte behoefte en beperkte middelen, wat betekent dat je keuzes moet maken. Dit is een levensles. En juist games leren je dat in bijna elk spel.

Het Online rollenspel World of Warcraft (2004) bevat een levendige economie met een heus veilinghuis. Spelers verzamelen tijdens het spelen allerhande wapens, wapenrusting en ook ingrediënten waar je toverdrankjes of nieuwe wapens mee kan maken. Het is mogelijk je overtollige spullen in door computerpersonages gerunde winkels te verkopen. Maar winstgevender is om het in het spelersveilinghuis aan te bieden voor de hoogste bieder. Het verdiende goud is weer nodig om rijdieren of betere wapens aan te schaffen.

Maar ook spellen voor één speler hebben vaak al dan niet ongemerkt een eigen economie: je verzamelt allerhande voorwerpen en grondstoffen die je eenmalig kan gebruiken. Bijvoorbeeld pijlen of speciale munitie, of speelgeld. Dit leert de speler om het beste te maken van de beperkte middelen die hij tot zijn beschikking heeft. Je kunt die pijl met die vuurbom immers maar één keer afvuren.

Maar ook leert het spelers om te sparen en financieel te plannen. Nu is dat zwaard in de winkel van de smid in The Witcher 3 (2015) nog te duur, want  je hebt niet genoeg erts en goud om het te laten maken. Maar als je enkele klussen aanneemt als monsterjager en in de bergen zoekt naar grondstoffen, kun je het later wél bemachtigen. Spelen met geld in games is dus een ongemerkte leerervaring.

Experimenteren met de eigen identiteit

Als er iets is waar kinderen en jongeren mee bezig zijn, is het wel zoeken naar de eigen identiteit. Wie ben je in deze wereld? Wie wil je zijn? Wat is goed en wat is slecht? Spelen is altijd al een goede manier geweest om daarmee te experimenteren, en games geven daar unieke mogelijkheden in.

Zo zijn er tal van spellen die de spelers behalve een uitdaging van behendigheid en tactiek, ook morele keuzes voorleggen. Keuzes die gevolgen hebben voor de loop van het verhaal en hoe andere computergestuurde personages op jouw personage reageren.

De Mass Effect trilogie (2007, 2010 en 2012) plaatst spelers in de schoenen van ‘Commander Shepard’, een man of en vrouw (naar keuze aan het begin) die het commando voert over ruimteschip The Normandy en langs allerlei planeten moet reizen op zoek naar een verdediging tegen een invasie die al het leven in de melkweg wil uitroeien. Het interessante van de trilogie is dat je mag kiezen hoe jij elke situatie wilt aanpakken: heb je alle geduld met die man die misschien informatie heeft over hoe je verder moet, of duw je een pistool in zijn gezicht en eis je nu antwoorden. Het is een rollenspel. Je experimenteert met gedrag dat je in de werkelijkheid waarschijnlijk nooit zou doen. Dat is zowel een uitlaatklep als een vergroting van je empathie en referentiekader. het is zoals het kijken van The Godfather je mee laat leven met criminelen, terwijl je hun misdadig gedrag in werkelijkheid nooit zou imiteren.

Ontspanning

En laten we het belangrijkste positieve effect van gamen niet onderschatten: het is leuk. Gamen is een manier om de gewone wereld even achter je te laten en iets leuks te doen, al dan niet met vrienden. Ontspanning is uitermate belangrijk, vooral in een wereld waarin stressfactoren alleen maar toenemen.

We leven niet meer in een negen-tot-vijf wereld, waarin we aan het eind van de school- of werkdag de deur dichtdoen en het kunnen afschermen. De telefoon blijft notificaties geven. De agenda wordt steeds verder gevuld. Iedereen heeft steeds meer het gevoel altijd ‘bereikbaar’ te moeten zijn.

En hoewel je zeker met online games nog steeds in zekere zin meedoet aan die eeuwige bereikbaarheid, is het toch een ander soort. Want dit doe je op je eigen voorwaarden. Je praat met de mensen waar je mee wil praten, terwijl je dingen doet die je een gevoel van voldoening geven. Het geeft je de kans om de ‘echte wereld’ even te vergeten. Die onvoldoende, die ruzie, dat gedoe, die toets die eraan komt. Dat is overigens niet hetzelfde als er de ogen voor sluiten. Het is af en toe gewoon heel gezond om afstand te nemen van alle gedoe.

Wie als volwassene uit zijn werk komt en een blauwe envelop ziet liggen, zal soms ook denken ‘Daar kijk ik morgen wel naar.  Eerst even een leuke Netflix serie aanzetten’. Even de zorgen parkeren geeft ons de ruimte en de rust om de problemen beter onder ogen te zien.

Dat we de problemen uiteindelijk wel onder ogen moeten zien en beseffen dat we ze niet voor altijd weg kunnen duwen, is natuurlijk weer een andere levensles.

Smaakt het naar meer? Bestel het boek dan hier.