Gepubliceerd door Justine Pardoen in Online jeugdcultuur

Nieuw apps, nieuwe zorgen

Er zijn allerlei plekken waar tieners online kunnen experimenteren. Meestal is er niets mis mee, maar soms maken we ons zorgen.

Zo was er een tijdje geleden ineens Keek, een app plek waar vooral jongeren in Zuid- en Noord-Holland gebruik van leken te maken. Het werd geen grote hype, de aandacht ebde weer weg. Op Keek kun je een inkijkje geven in je privé-leven door een kort filmpje op te nemen van jezelf met de camera van je mobiel, en dat in je account te uploaden. Iedereen op Keek kan dat filmpje zien, anderen kunnen je ‘volgen’ en jij kunt anderen weer volgen. De uitdaging leek het, om zo persoonlijk mogelijk te zijn, jezelf te filmen in situaties waarin anderen jou eigenlijk nooit zien: vanuit je bed, in bad, iets vies doen op de wc, nou ja… je kunt het wel bedenken.

Secret en YikYak

Sinds kort is er vooral zorg over allerlei location based apps waar tieners anoniem berichten kunnen sturen naar anderen waarvan de app dan ziet dat die mensen bij jou in de buurt zijn. De ‘lol’ is dat jij ook aan de app laat weten wat je fysieke locatie is (dat gaat vanzelf als je de app installeert). Terwijl je dan anoniem kunt blijven, weet je dat iedereen die de app ook heeft en die zich in dezelfde omgeving bevindt (een school, een werkomgeving, een congres), jouw berichten leest en andersom: de berichten die jij te zien krijgt, komen van mensen in je buurt. Je kunt je voorstellen dat dat spannend is als je aan het stappen bent. Maar dat er veel geroddeld en gepest wordt, ligt ook voor de hand. De bekendste anonieme app waar veel tieners in Nederland nu mee rondlopen en waar scholen last van hebben nu, heet — niet voor niets — Secret. Maar er zijn er meer. In andere landen zijn de location based apps populairde. Ook anoniem. De bekendste is YikYak, meer er is ook concurrent Fade. Sinds YikYak nieuwe investeerders kreeg, is daar de oplossing gevonden om de app onbruikbaar te maken in schoolomgevingen. Dat scheelt meteen al een hoop narigheid, zo blijkt in de praktijk.

YouNow

En dan de nieuwste app waar men zich nu zorgen over maakt. Hij heet YouNow en lijkt op Keek maar je kunt er streaming video van jezelf uitzenden (dat betekent: live, je neemt dus niet eerst iets op). Het is niet alleen als app te gebruiken op je smartphone, maar ook via de website te zien. Je zendt jezelf dus live uit, kunt anderen live zien en je kunt chatten tegelijkertijd. Dit soort online communicatie kennen we al van Chatroulette, maar dat was 1-op-1, en YouNow is broadcasting: er kunnen een onbeperkt aantal mensen tegelijkertijd kijken naar een live video.

Natuurlijk kun je deze uitzend-mogelijkheid inzetten voor goede doelen, maar dat opvoeders zich zorgen maken over de gevolgen als kinderen en tieners hiermee gaan experimenteren, verbaast me niets.

Ik werd via Twitter op het bestaan van YouNow gewezen door de initatiefnemers van dit blog van jonge onderzoekers, die zich verenigd hebben onder The Interdisciplinary Internet Institute (www.thiii.org) en vervolgens werd ik weer via Twitter gewezen op een recent artikel in Bild. YouNow blijkt al te bestaan sinds 2011, opgericht om een eigen live-kanaal te bieden aan muziek-artiesten en videokunstenaars: broadcast yourself zoals op YouTube, maar dan live!

Het lijkt erop dat nu ineens, vooral Duits sprekende jongeren (Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland) YouNow ontdekt hebben als een grote, gemakkelijk te gebruiken experimenteerruimte. En dus ontstaan er problemen. De Zwitsers maken zich zorgen om de zeer jonge kinderen die zichzelf uitzenden, zie dit artikel. De Duitse gezinsminister (SPD) waarschuwt nu ouders en leraren en heeft de makers van YouNow opgeroepen actief mee te denken om YouNow veiliger te maken: het zou niet gebruikt moeten kunnen worden door kinderen, en voor tieners zou het mogelijk moeten zijn alleen uit te zenden voor een beperkt (door jouzelf te bepalen) publiek.

Pesten en privacy

Wat zijn de zorgen over YouNow precies? Om te beginnen gaat het om de verleiding om zeer persoonlijke dingen te laten zien en in chatberichten prijs te geven, die je in het gewone leven eigenlijk nooit deelt. Het Keek-effect, zeg maar. Juist het intieme dat de wereld overgaat, maakt het spannend. Zowel voor de makers als de kijkers. Maar omdat je niet een video eerst opneemt, eventueel edit en dan pas uploadt, zoals met YouTube, heb je geen tijd om eerst eens even rustig na te denken of je alles wel wilt delen met de hele wereld. Er zit geen bedenktijd tussen: wat je opneemt, wordt onmiddellijk uitgezonden én bekeken door onbekende mensen.

Zorgelijk zijn dus die persoonlijke beelden, de persoonlijke informatie die in de chats gedeeld wordt, het gemak waarmee privacy wordt opgegeven, het contact met vreemden over de hele wereld, en de rechtstreekse communicatie via chat die erbij hoort, waardoor je als kijker ‘opdrachten’ kunt geven aan de maker van een video. Allemaal mooi als het inderdaad bewust ingezet wordt, zoals artiesten die live contact willen leggen met hun fans, maar je kunt je ook voorstellen dat tieners hiermee experimenteren. En dus zie je filmpjes die je op het moment zelf laten meekijken met wat er in een schoolklas gebeurt, in huiskamer, een badkamer of slaapkamer. En je kunt je dus ook voorstellen dat anonieme kijkers (pedo-alarm!) de makers gaan vragen om dingen te laten zien of te doen waar ze later spijt van zouden kunnen krijgen, of die mogelijk schadelijk zijn voor deze makers zelf.

Er valt nog een hoop te verbeteren. Niet alleen bij de manier waarop bedrijven nadenken over de schadelijke gevolgen als jongeren van hun product gebruik maken, maar ook bij de manier waarop jongeren worden begeleid. Natuurlijk is het leuk om ‘stiekeme’ experimenten uit te voeren; daar ben je puber voor. Dat moet ook kunnen: een vrije ruimte is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Maar het is geen kinderspel: de gevolgen kunnen veel verder strekken dan pubers kunnen overzien. Daar moeten we dus blijvend over in gesprek met ze: om te beginnen op het moment dat ze hun eerste smartphone krijgen en dat gesprek stopt als het goed is, nooit meer. Voorlopig…

Naschrift 2 april 2015

Inmiddels is in Nederland Meerkat geïntroduceerd, waarmee je film direct via de timeline van Twitter gestreamd kan worden weergegeven; verder doet de app hetzelfde doet als YouNow. In antwoord daarop kwam Twitter zelf met Periscope: hun eigen alternatief. Beide apps krijgen veel aandacht. Zelfs in het Jeugdjournaal werd Meerkat besproken en uitgelegd.