De interesse in filmpjes over diëten, afvallen en sporten groeit: vrouwen zoeken er actief op. Op Instagram, maar tegenwoordig vooral op TikTok. Het algoritme van TikTok maakt het gemakkelijk om verzeild te raken in een fuik van dit soort filmpjes, die op enig moment ook over gestoord eetgedrag gaan. Het helpt dus niemand, zo’n fuik. Alleen TikTok zelf wordt er beter van.

Meiden zijn al jong aan de lijn. Wat de oorzaak ook is, ze zoeken én vinden inspiratie op TikTok – #thinspo. Daar laten ze zien hoeveel calorieën ze eten. Soms gaat het om een portie ijsblokjes. Meiden met deze ‘interesse’ moedigen elkaar aan om deel te nemen aan extreme challenges om elkaar te overtreffen met nog minder calorieën. Het geeft snel succes in het afvallen en als je dan ook nog likes krijgt op je posts, voel je je helemaal goed en het puberbrein is er daar zeer gevoelig voor.

Eetstoornisfuik

Volgens onderzoek van De Groene (zie nr 6, 2023) is minder dan 5 seconden kijken al genoeg om in een fuik terecht te komen met steeds extremere filmpjes. Als je eenmaal in zo’n “eetstoornisfuik” terecht komt, zwem je daar niet zo gemakkelijk weer uit. In populaire What I eat in a day-filmpjes (#wieiad) sommen TikTokkers op wat ze die dag allemaal gegeten hebben – om te leren afvallen of juist om na een eetstoornis aan te sterken. Als je net zelf aan het herstellen bent, kan dat enorm triggerend werken. Ook al zoek je er niet meer naar, je komt niet meer om die content heen.

Braken, laxeren en overmatig sporten

Kinderarts Annemarie van Bellegem (UMC) behandelt eetstoornissen en uit in De Groene haar frustratie: “Wij, zorgverleners, lopen gigantisch achter. Men heeft géén idee van de impact van TikTok op het ziekteproces.” In haar spreekkamer vraagt ze actief naar het sociale-mediagebruik van haar patiënten: wat doe jij online? Wie volg je? Wie zijn je idolen? Wat levert het je op? “Mensen die beweren dat de constante stroom van fitnessfilmpjes en dieettips niks met ze doet, zijn naïef.” Je wordt onbewust wel beïnvloed door wat je ziet: “Je hoeft iets maar een milliseconde te zien en je hersenen doen er wat mee. Eén filmpje is niet het probleem, maar als je urenlang wordt blootgesteld aan slanke lichamen en rare diëten, dan telt dat op in je hoofd.”

Ze maakt zich grote zorgen over de grote groep die het nog verborgen weten te houden dat ze braken, laxeren, overmatig sporten en ongelukkig zijn over hun lijf. Allemaal zeer ongezond voor jonge mensen in de groei, met mogelijke gevolgen op de lange termijn.

Gebruikers omzeilen blokkades

TikTok zegt dat ze er wat aan doen door filmpjes met schadelijke content te verwijderen. Maar hoe doen ze dat? Het systeem zoekt op bepaalde hashtags, maar gebruikers zijn slim. Die maken expres spelfouten en gebruiken #anoreixa, #anorexiia en #annorexia en blijven zo onder de radar. Door deze blokkades op hashtags worden ook video’s met inhoud die juist het herstel kunnen ondersteunen, soms weggehaald. En als je er #mentalhealthmatters of #recovery bij zet, wordt het filmpje juist standaard toegelaten.

TikTok is niet aanspreekbaar

Je kunt niet zeggen dat de hype van dieet-influencers, mannen en vrouwen die extreem sporten en diëten promoten, bijdraagt aan een toename van anorexia nervosa en andere eetproblematiek onder jongeren. Zo simpel werkt het niet. Maar TikTok is gevaarlijk voor jongeren die er vatbaar voor zijn; zij gaan op zoek naar informatie over afvallen, en krijgen dan niet alleen onschuldige video’s te zien. In die zin is het wel een ziekmakende omgeving en daar lijkt het platform zelf weinig aan te willen doen.

Staatssecretaris Digitalisering Alexandra van Huffelen (D66) is niet gerustgesteld dat TikTok momenteel voldoet aan alle regels die er zijn, schrijft ze in een e-mail aan De Groene en RTL Nieuws. In december heeft TikTok verbeterpunten toegezegd op het naleven van de zorgplicht van het platform, maar daar wacht het ministerie nog steeds op.

Lees ook: Zo maken mannen online misbruik van meisjes met anorexia.

[Dit artikel verscheen eerder in Pedogiek in Praktijk, als aflevering van de rubriek Generatie M.]