Gepubliceerd door Justine Pardoen in Ouders

Wat ouders moeten weten over sexting

Vandaag verscheen onderzoek van Kliksafe over de rol van ouders bij veilig internetgedrag van tieners (12 – 17 jaar). Het rapport staat hier (pdf). In opdracht van Kliksafe heeft Bureau Jeugd & Media dit onderzoek uitgevoerd met Annemarie van Oosten (UvA), die er later ook nog een wetenschappelijk artikel over zal schrijven.

Ouders doen ertoe

Waarom is dit onderzoek interessant? Het geeft een duidelijk inzicht in de rol van ouders. Dat praten met tieners over internet belangrijk is, en misschien wel enige opvoedmiddel is dat ouders nog hebben, dat wisten we al. Maar nu wordt ook duidelijk dat de manier waarop ouders praten een groot verschil maakt. Tieners die gewend zijn na te denken over hun eigen internetgebruik, hun eigen gedrag via sociale media en over wat ze zien dat anderen doen, gedragen zich minder risicovol. Bovendien lijkt het erop dat ze zich beter kunnen inleven in anderen, waardoor het ze ook meer raakt als ze nare dingen meemaken, zoals het zien van geweld. Dit laatste aspect is interessant. Hoe meer je geraakt wordt, hoe beter je je kunt voorstellen dat anderen gekwetst kunnen worden door iets wat jij doet.

Dus hoe meer er thuis gepraat wordt, des te kritischer de omgang met sociale media. En: hoe meer er thuis gepraat wordt, hoe vaker jongeren aan hun ouders vertellen dat ze een onbedoelde ‘sext’ (pikante foto of video) hebben gekregen. Tegelijkertijd werd vandaag ook onderzoek in het kader van Safer Internet Day gepubliceerd. Daaruit blijkt ouders gelukkig steeds vaker praten over sexting, maar dat tieners wel vaker ongevraagd een dergelijke foto of filmpje te zien krijgen dan dat ze zelf aan sexting doen (7%). Niet iedereen stuurt dat dan weer door, maar die paar die dat wel doen, zorgen voor grote ellende. Daar zouden ouders en docenten vaker over kunnen praten: welke grenzen zitten er aan delen? Wat deel je wel en wat niet? Hoe maak je die keus?

Aanbevelingen

Het rapport leest gemakkelijk, dus dat hoeft je niet te weerhouden om het zelf te gaan lezen. We kunnen er hier in een samenvatting geen recht aan doen. Lees dus maar zelf. Wel nemen we hier de aanbevelingen voor ouders over.

1. Word niet boos

Uit het onderzoek blijkt dat ‘bang zijn voor boze reacties’ de belangrijkste reden is (na ‘beducht zijn voor je eigen privacy’) voor jongeren om niet naar hun ouders te gaan als er iets is mis gegaan. Oftewel: als je in het verleden boos werd bij een online misstap, komt je kind dus niet meer zo makkelijk naar je toe als er écht iets heftigs aan de hand is, waardoor je niet meer kunt helpen, en je dus nog verder van huis bent.

2. Maak je geen zorgen over gebrek aan kennis (maar…)

Veruit de ónbelangrijkste reden voor jongeren om niet naar hun ouders te gaan als er iets is misgegaan, is dat ze het toch niet zouden begrijpen. Dat is dus een hart onder de riem voor ouders die denken dat het geen zin zou hebben om te praten over online ervaringen met hun kinderen vanwege gebrek aan kennis over de online wereld. Maar let op: áls je niet begrijpt waar het over gaat, uit dat onbegrip dan liever op een positieve en geïnteresseerde manier (“vertel eens, hoe werkt dit nu eigenlijk?”) dan op een negatieve en afkeurende manier (“hou toch op met dat WotsUp, of hoe het ook heet…”). Het nut van een positieve insteek blijkt weliswaar niet rechtstreeks uit het onderhavige onderzoek maar wel uit verschillende andere onderzoeken.

3. …Maar blijf je wel goed informeren

Veruit de belangrijkste informatiebron voor jongeren, als het gaat om online risico’s, zijn de ouders (77,2%). Ook zijn de ouders veruit favoriet om het als eerste aan te vertellen (bijna 70%) als er iets is mis gegaan. Dat betekent dat je als ouders wel je best moet doen om antwoord te geven op vragen van je kinderen. Probeer dus goed bij te blijven. Als je er zelf niet meteen uitkomt, ga dan samen op zoek naar de juiste antwoorden.

4. Toon er begrip voor dat je kinderen niet alles willen vertellen

Jongeren hechten sterk aan hun privacy. Dat is de belangrijkste reden om niet alles te willen delen met hun ouders. Houd er rekening mee dat dit normaal is, en heb er begrip voor. Uit diverse (andere) onderzoeken blijkt dat het risico-verlagend werkt, ook voor mogelijke suïcidale gevoelens, als jongeren zich gesteund en begrepen voelen. En ook al begrijp je ze niet écht, maak dan duidelijk dat je ze in ieder geval serieus neemt.

5. Kies de juiste manier van praten

Globaal zijn er vier manieren van praten:
• eenrichtingsverkeer (met opdrachten en preken);
• onderhandelen (“Als jij dit doet, mag je dat”);
• vragend en belangstellend (“Wat doe je eigenlijk? Vertel eens…”);
• in de vorm van een wederzijds gesprek (samen afspraken maken).

Uit het onderzoek blijkt:
• vragend/belangstellend communiceren en het voeren van wederzijdse gesprekken is het effectiefst (dat wil zeggen: geeft de grootste vermindering van risicovol gedrag);
• eenrichtingsverkeer en onderhandelen zijn minder effectief (dat wil zeggen: lijkt risicovol gedrag meer in de hand te werken).

6. Zorg dat compromitterende beelden niet doorgestuurd worden

Veruit de meeste jongeren gaan zorgvuldig om met sexting-beelden. Ze wissen ze meestal meteen, en melden het vaak aan een volwassene, als ze iets ontvangen wat niet voor hen bestemd is. Dat is mooi, maar er hoeft er maar één te zijn die dat soort beelden wél doorstuurt – naar een groot aantal anderen – gevolgd door een paar ontvangers die de beelden eveneens doorsturen naar een groot aantal anderen, en je hebt al een probleem van jewelste (waar ouders zich beslist zorgen over moeten maken).

Dus:
• druk je kinderen daarom op het hart om compromitterende beelden echt nooit door te sturen. Want in doorsturen (dus openbaar maken) schuilt het grootste probleem van sexting;
• vertel je kinderen dat sexting (binnen een relatie) op zich niet verkeerd is, maar dat het risico wel heel groot is, omdat je nooit zeker weet dat sexting-beelden nooit doorgestuurd zullen worden. Bij twijfel: niet doen.

Let op: niet alleen sexting-beelden mogen nooit doorgestuurd worden, maar ook beelden over vechtpartijen en ongelukken niet. Het kan zeer schadelijk en zeer kwetsend zijn voor de betrokkenen, als die beelden worden doorgezonden. Blijf dit soort zaken voortdurend bespreken. Uit het onderhavige onderzoek blijkt dat dat echt helpt.

7. Zie toe op het naleven van afspraken en regels

Het handhaven van afspraken en regels, dus goed toezien op de naleving ervan, vermindert de online risico’s in allerlei opzichten. Het onderzoek toont aan:
• hoe minder je let op de naleving van afspraken en regels, des te sneller je kinderen online met vreemden praten over lichaam en seks;
• en hoe risicovoller hun opvattingen over sexting.

Ook belangrijk:
• hoe rustiger de regels en afspraken worden uitgelegd, hoe geringer de ervaringen met sexting;
• het handhaven van afspraken en regels betekent vooral: voortdurend erover in gesprek blijven. Straffen en boos worden werkt aantoonbaar minder goed.
Jongeren

Scholen

Ook voor scholen zijn er tips. Het is opmerkelijk dat tieners aangeven vrijwel niet naar een vertrouwenspersoon te stappen op school, als ze hulp nodig hebben. Scholen kunnen hieruit een aantal praktische lessen trekken:

1. Geef elk jaar een les waarin het doorstuurgedrag van beelden via sociale media wordt besproken, met speciale aandacht voor beelden met geweld en seks. Leerlingen moeten alle gevolgen van sexting op hun netvlies hebben. Zie bijvoorbeeld mentorlessen.nl. Je kunt ook een gastdocent van ons inhuren; wij komen graag als het om maatwerk moet gaan. Of vraag hier ons aanbod op.
2. Zorg dat leerlingen weten bij wie ze terecht kunnen voor hulp voor zichzelf of anderen. Zorg dat iedere leerling ook echt weet heeft hoe ze die persoon gemakkelijk kunnen benaderen (e-mail, mobiel telefoonnummer). Niet altijd durven ze naar een vertrouwenspersoon. Geef aan dat ze ook bij de mentor of een andere docent terecht kunnen, die ze vertrouwen.

Bereid je als school voor op het omgaan met verspreiding van sexting: stel bijvoorbeeld een protocol op aan de hand van ons Stappenplan Sexting.

Tip: Lees het document Omgaan met valkuilen, voor scholen, van Kennisnet.

Filmpjes

Deze drie voorlichtingsfilmpjes (animaties) gaan over sexting. Misschien helpen ze je op weg om zelf een standpunt te bepalen waar je tieners mee vooruit helpt.