Gepubliceerd door Jacqueline Kleijer in Online jeugdcultuur

Reactie op het advies over sexting van de politie

De politie adviseert ineens om te stoppen met sexting. Wij hebben een advies aan de politie: stop met dit advies, want het zorgt voor nog meer problemen voor slachtoffers van misbruik van sexting, ook wel #shamesexting.

We snappen wel waar het advies van de politie vandaan komt. Het idee is: als je het niet doet, kun je ook niet in de problemen komen. En bovendien heeft de politie niet de mogelijkheid om alle daders aan te pakken. Dan kunnen we beter inzetten op stevige preventie. En toch is het geen handige oproep. Integendeel. In de media zag je meteen wat het gevolg is. Volwassenen die elkaar horrorverhalen vertellen, dat het dus dom is om aan sexting te doen, want je moet ondertussen toch wel weten dat er misbruik van je foto’s gemaakt kan worden. Wij vechten al lang tegen deze houding, omdat je er slachtoffers van misbruik niet mee helpt en je er ook geen slachtoffers mee voorkomt. Ik leg uit waarom.

Sexting zal nooit stoppen

Jeugd is jeugd en zal altijd aan seks doen. Ook online. Kinderen en jongeren zijn doorlopend online. De seksuele ontwikkeling verloopt dus ook deels online. Het is een illusie te denken dat sexting stopt. Hoe hard je ook waarschuwt. Het is een onderdeel van de seksuele ontwikkeling geworden. Je zorg uitspreken over de veiligheid in een gesprek kan, maar het veroordelen niet.

Schaamte voorkomt dat je hulp vraagt

Als volwassenen en zelfs de politie zeggen dat het dom is wat je doet, dan wordt dat een algemeen oordeel. Die boodschap verhoogt dan de drempel naar hulp enorm, waardoor kans op misbruik alleen maar toeneemt. Naar wie kan een tiener toe als iedereen zegt: “Je bent dom, Je bent een loser, Je schaadt de eer van familie, Je had het moeten weten, Het is je eigen schuld, Je bent vies, Je ben een slet, Ik mag van mijn moeder niet meer met je omgaan, etc” Durf je als slachtoffer dan nog aangifte te doen, als je al weet wat er gezegd gaat worden? Als je weet wat de afkeurende houding van de politie is? Durf je thuis of op school hulp te vragen?

Bedenk dat niet alle naaktfoto’s vrijwillig tot stand komen. Als buitenstaander (professional, volwassene, klasgenoot) weet je nooit of er sprake kan zijn van dwang, misleiding, chantage, manipulatie, diefstal c.q. hacken. Als hij al vrijwillig gemaakt en gedeeld is met één iemand, dan is het verder doorsturen daarvan een enorme schending van het vertrouwen. Anders gezegd: het slachtoffer heeft hulp nodig en geen veroordeling of beschuldiging.

Kinderen en jongeren nemen het oordeel van volwassenen over

Kinderen en jongeren kunnen snoeihard zijn in hun oordeel naar slachtoffers: had je maar niet zo stom moeten zijn. Door het recente advies van de politie worden ze in hun oordeel bevestigd. Het slachtoffer wordt niet met compassie behandeld, maar met uitsluiting. Als slachtoffer word je uitgescholden, en juist nog meer exposed, terwijl je in je nakie staat. Het is een van de ergste dingen die een tiener kan overkomen. Anderen hebben geen idee wat ze het slachtoffer aandoen met het doorsturen en verspreiden van oneigenlijk verkregen beeldmateriaal. En als ze het al weten, voelen ze zich anoniem en onaantastbaar.

Wil je weten wat ‘exposen’ is? Kijk dan dit filmpje:

Wat had het advies dan wel kunnen zijn?

Een campagne die slachtoffers helpt en kan voorkomen dat het er nog meer worden, spreekt niet de makers van foto’s aan, maar de verspreiders, de hackers, de exposers en de afpersers. Zíj zijn fout. Zíj zijn strafbaar en zij moeten dus worden aangesproken en aangepakt.

We moeten erop kunnen vertrouwen, als slachtoffer, als ouders van deze jongeren, dat strafbare feiten vervolgd werden. Dat de politie aangiftes opneemt, dat daders vervolgd worden. En dat er gestraft en veroordeeld wordt door de rechtbank. We willen met gerust hart cliënten kunnen doorverwijzen naar de politie. En dat kan nu niet meer.

Het probleem van misbruik van sexting (of: #shamesexting, zie onze eerdere blogs hierover) los je op door de daders aan te pakken. Het lijkt er nu op dat de politie dit stukje niet wil oppakken. Het gebeurde al niet voldoende. Maar de oplossing is niet om dan maar steviger te gaan waarschuwen als het gevolg daarvan is dat slachtoffers juist nog meer in de knel komen.

Gevolgen van #shamesexting

Dagelijks zie ik jonge slachtoffers van #shamesexting. Zij zeggen unaniem dat het buitengesloten worden, het uitgescholden worden, het aan de schandpaal genageld worden het ergste van alles is. Sommigen lopen weg van huis, hebben last van PTSS, gaan zichzelf snijden om de pijn niet te voelen, durven niet naar school of laten zich chanteren (sextortion) in de hoop dat hun foto’s niet verspreid worden, omdat ze de druk, het oordeel niet aankunnen. In 2017 pleegde Onur (15) zelfmoord. Net nadat hij hoorde dat zijn foto verspreid werd. Hij was niet de eerste.

In mijn lessen over het groepsproces en het effect van het doorsturen van een naaktfoto is mijn ervaring, dat jongeren dan pas ervaren wat er nu eigenlijk gebeurt en wat voor impact zij zelf op het slachtoffer (kunnen) hebben. Het is vaak een eye opener voor hen dat ze een slachtoffer kunnen steunen in plaats van shamen en blamen. En wij doen het ze ook niet voor.

Het probleem zit vooral bij de volwassenen

Bij Pauw vertelt Nikki Lee Janssen in de uitzending dat haar Dropbox gekraakt is, dat ze afgeperst werd en dat de afperser dreigde om het materiaal op Dumpert te zetten. Ze licht direct Dumpert in dat het materiaal gehackt is en dus gestolen is. Ondanks dat plaatst Dumpert het filmpje op de site. De politie blijkt niets met deze info te kunnen. Gelukkig heeft Nikki een advocaat, die het voor elkaar krijgt dat het materiaal na 36 uur van de site wordt gehaald. Maar dan is het al gekopieerd, en verspreid. Het filmpje had één miljoen views. Ze vertelt: “Bij het verspreiden begon de ellende.”

De vraag en de reactie aan tafel is nogal bijzonder. Niemand vraagt waarom de hacker niet vervolgd is, of waarom gebruikers van Dumpert dit materiaal straffeloos kunnen plaatsen en waarom Dumpert niet op de eigen verantwoordelijkheid wordt gewezen. Niemand veroordeelt de verspreiders. Er wordt unaniem gezegd dat slachtoffers beter hadden moeten weten. Welkom in de jaren vijftig anno nu: victim blaming all over met een sausje van seksuele preutsheid die de norm is van mensen die in de vorige eeuw jong waren.

Kortom, we zijn niet blij met het advies van de politie. De gevolgen:

1. Slachtoffers worden extra chantabel;
2. Slachtoffers zullen geen aangifte willen doen, omdat het vertrouwen in de politie zal dalen;
3. De psychische schade bij slachtoffers za toenemen.

Wat we wel moeten doen: leg bij preventie de nadruk op het verspreiden.

Dit zou de (simpele!) boodschap kunnen zijn:

1. Verwijder doorgestuurde naaktfoto’s/filmpjes van je apparaten;
2. Verspreid geen naakt beeldmateriaal, want het is strafbaar en de politie zal dit aanpakken.

Oproep aan de politiek

Een oproep aan de politiek tot slot:

• Geef de politie handvatten, techniek, man- en vrouwkracht en middelen om hun werk te kunnen doen.
• Investeer in het aanpakken van cybercrime.
• Investeer in een politie-aanpak als het gaat om online grensoverschrijding.
• En investeer in duidelijke wetgeving. Want hoe kan het dat gebruikers van platforms als Dumpert ongestraft gestolen beeldmateriaal kunnen plaatsen? Hoe kan de Nederlandse overheid dit tolereren? Ik krijg het slachtoffers in ieder geval niet uitgelegd.

Jacqueline Kleijer is hulpverlener van slachtoffers van (online) seksuele grensoverschrijding en werkt bij Bureau Jeugd en Media als trainer, spreker en gastdocent. Ze werkte aan de ontwikkeling van het Stappenplan Sexting, dat opgenomen is in aanbod voor scholen van SOA Aids Nederland en Rutgers. De interactieve versie is te vinden op www.stappenplansexting.nl. Hiermee kunnen scholen in iedere fase adequaat handelen als er een naaktfoto rondgaat en een negatief groepsproces dreigt te ontstaan.